|
2.4 YOsh mutaxassislar bilan yakkama-yakka ishlarni tashkil etish usul va
uslublari
Bolalarda ularning yangi tarbiyachilari qanday ilk taassurot uyg’otishi
ham katta ahamiyatga egadir. Agarda u ikkilansa, qat`iyatsizlik ko’rsatsa,
kichkintoylar oldida muvaffaqiyatsizlikka duch kelishidan cho’chisa, bolalar
buni tezda anglab oladilar va ularni boshqarish oson bo’lmaydi. «Guruxni
eplolmaydi» deyishadi, bunday tarbiyachi haqida. Yosh mutaxassis o’z
muvaffaqiyatsizliklaridan chuqur tashvishga tushadi, hatto o’zining kasbga
yaroqliligiga gumonsiraydi.
Yosh tarbiyachilarga yordamni qanday uyushtirish kerak? Eng avvalo
uni tajribali, bilimdon, bolalarni va o’z ishini sevadigan pedagog
ishlaydigan guruxga yo’llash kerak. Eng yaxshi yordam pedagogga bolalar
bilan qanday ishlash kerakligini ko’rsatishdir. Hech qanday maslahat,
gapirib berish, tushuntirishlar ko’rsatishdek yordam berolmaydi.
28
Mana yosh tarbiyachi bolalarning mustaqil faoliyatlarini uyushtira
bilmayapti. Bolalar nima bilan shug’ullanishini bilmaydilar, pedagog esa
guruxda intizomni, tartibni o’rnatolmaydi. Uslubchi yoki maktabgacha
ta`lim muassasasisining mudiri bolalarning bunday xatti-harakatlari sababini
aniqlaydi: agarda bolalar bekorchilikdan to’polon qilayotgan bo’lsalar, unda
darhol ularga ma`qul keladigan mashg’ulotlarni topish kerak bo’ladi.
Bunday vaziyatlarda uslubchi tarbiyachiga bolalarning xilma - xil
faoliyatlariga mos keluvchi sharoitlarni qanday tashkil qilishni, ularni
o’yinlar, mashg’ulotlarga jalb qilishni ko’rsatadi. Ustalik bilan, ularning
fikrlarini buzmay, bolalarga individual yondoshuvni amalga oshirishga
yordam beradi, qiynalayotgan va ishni yarim yo’lda tashlab ketmoqchi
bo’lganlarga maslahatlar beradi, tushuntiradi, ko’maklashadi, bolalarga o’z
faoliyatlarini hamma narsani oldindan tayyorlab qo’yib uyushtirishni
o’rgatadi; o’yin uchun sherik topishda yorhamdashadi... Bunday ko’rtazmali
misol tarbiyachiga bolalarning faoliyatlaripi to’g’ri uyushtirishda yordam
beradi.
Har bir yosh mutaxassis - ishni endi boshlayotgan yosh tarbiyachi
maslahatlar olib turishi uchun unga murabbiy - tajribaliroq va obro’liroq
tarbiyachini biriktirish lozim.
Yosh mutaxassisning kasb mahoratini egallab olishi osonlik bilan
bo’lmaydi. Mana shuning uchun ham yosh pedagogni ishning ilg’or
metodlari va usullarini egallashga, o’z bilimlarini doimo to’ldirib borishga,
erishilganlar bilan cheklanmay, tarbiya sirlarini egallash ishtiyoqini
singdirishga yo’llash uslubchining iazifasi hisoblanadi.
Dastlabki kundan boshlab uslubchi yosh pedagogga bolalarni diqqat
bilai kuzatishni, ularning fikrlariga quloq solishni, xatti-harakatlarini
o’rganishni o’rgatadi. Har bir bolaning kimligini (qandayligini), uni nimalar
qpziqtirishini, nimalar bilan yashashi, nimalar quvontirishi, tengqurlarining
unga qanday munosabatda bo’lishini bilgan taqdirdagina har bir bolaning
qalbiga yo’l topish mumkinligi hammaga ma`lum. Pedagogning, unda kasb
mahoratining shakllanishi tarbiyachi bolani, uning xususiyatlarini, xatti-
harakatlarning sabablarini tushuna bilganda, har bir bolaga e`tiborli va
sezgir bo’lganda, xayrixohlik bildirib, ko’nglini ko’tarib, erkalata olganda,
guruxda bolalar o’zlarini uylaridagidek his qiladigan vaziyatni yarata
olishidan boshlanadi.
Yosh mutaxassisni iliqlik bilan kutib olish va o’z jamoasiga qabul
qilish, unga kasbga «kirishishida» va unga mehr qo’yishida yorhamdashish
muhimdir. Ayrim yosh tarbiyachilarning ishdan hafsalasi pir bo’lishi va
qoniqmasliklari haqidagi mavjud faktlarga ba`zan to’liq darajada
ma`muriyat va birinchi navbatda uslubchi sababchi bo’ladi.
Tarbiyachi, ayniqsa yosh tarbiyachi mehnatining o’z vaqtida, adolatli
baholanishiga ehtiyoj sezadi. Biz ko’pincha tarbiyachining ishini faqat
tashqi belgilariga ko’ra baholaymiz. Guruxda osoyishtalikmi - demak
hammasi joyida. Buning ortida nima bor? Asosiy maqsad tashvi intizom
emas, balki pedagog bolalarni xushmuomala qilib tarbiyalay olgan-
29
olmaganligi, atrofdagilarga hurmat bilan munosabatda bo’lishni o’rgatgan-
o’rgatmaganligi, bolalarning yordamga muhtoj o’rtoqlariga o’z vaqtida
yordam ko’rsatishni bilish - bilmasliklarida emasmi?
Maqtov kayfiyatni ko’taradi, faoliyatni rag’batlantiradi, ishonch
tug’diradi, ishga qiziqishni oshiradi.
Tarbiyachi shaxsidagi ijobiylikka tayanish unga qo’yiladigan yuksak
talabchanlik bilan birgalikda amalga oshiriladigan jamoalarda yaxshi
an`analar, yuksak mas`uliyat ruhi, do’stona o’zaro yordam, ijodiy
tashabbuskorlik yashaydi. Bunday sharoitlarda ishni endi boshlayotgan
tarbiyachi pedagoglar jamoasiga tez va osonlik bilan singib ketadi.
Kasbga oid sifatlar ko’p jihatdan tarbiyachining o’ziga xosligi,
xarakteri va temperamentining xususiyatlariga bog’liq bo’ladi. Pedagoglik
faoliyatiga ma`lum irsiy moyilliklari bo’lgan mohoratli kishigina chinakam
va omilkor tarbiyachi bo’lishi mumkin degan fikrlar mavjud. Bu fikrga
asoslangan ayrim olimlar pedagogika oliy o’quv yurtlariga abiturientlarni
teatr-san`at o’quv yurtlariga tanlagandek tanlab olish kerak, deb
hisoblaydilar. Boshqalari bunday ommaviy tarqalgan kasb alohida
iste`dodlilar imtiyozi bo’lolmaydi, deyishadi. Barcha odamlar (ayrim
istisnolardan tashqari) tabiatan tarbiyachilik sifatlariga egadirlar. Masalan
pedagoglik mahoratini o’rgatishdadir.
Nazorat savollari:
1. Uslubchining g’oyaviy-ma`naviy etuklik va umummadaniyati darajasini
yoritib bering.
2. Uslubchi qanday tamoyillar asosida jamoani boshqaradi va ularning
mohiyatini tushuntiring.
3. Uslubchining pedagogik nazorati deganda nimani tushunasiz va uni izohlab
bering.
4. YOsh mutaxassislar bilan ishlashda uslubchining ish usul va uslublari
qanday?
Adabiyotlar:
1. I.A.Karimov. ―Yuksak ma`naviyat – engilmas kuch‖ T. ―Ma`naviyat‖
2008 y.
2. A.I.Vasileva, L.A. Baxturina, I.I.Kobitina. ―Bolalar bog’chasining katta
tarbiyachisi‖ T.: ―O’qituvchi‖1991 y.
3. Sh.K.Tashpulatova Maktabgacha ta`lim muassasalarini tashkil etish va uni
boshqarish usullari T.: Ma`ruza matni 2001 y.
4. O.U.Xasanboeva, M.X. Tadjieva, Sh.K. Tashpulatova ―Maktabgacha
ta`lim pedagogika‖ T.: Ilm Ziyo 2006 y.
5. Maktabgacha ta`lim tizimiga doir xuquqiy me`yoriy xujjatlar to’plami.
―Lider Press‖ nashriyoti.T.: 2009 y.
30
6. Spravochnik ―Rukovoditelya doshkolnogo orazovatelnogo uchrejdeniya‖
―Ilm Ziyo‖. T.: 2006 y.
Testlar
Do'stlaringiz bilan baham: |
