Maktabgacha ta`lim


Ota – onalar savodxonligini oshirishda oilaning vazifalari



Download 2,1 Mb.
Pdf ko'rish
bet127/160
Sana15.09.2021
Hajmi2,1 Mb.
#175036
1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   160
Bog'liq
Raxbarlikkitobipdf

 
19.4.Ota – onalar savodxonligini oshirishda oilaning vazifalari. 
 
XXI  asr  o’zbek  oilasida  dunyoga  kelib,  shakllanadigan  shaxslarning  erkin 
fikrlaydigan,  oilada,  atrof-muxitda  bo’layotgan  vokea-xodisalarni  xaqqoniy 
baxolaydigan  va  ularga  erkin  munosabatlarini  bildira  oladigan,  o’zining  ilg’or 
fikrlari,  namunasi  bilan  oila  a`zolari,  safdoshlari,  jamoasiga  ta`sir  qila  oladigan, 
ularni  ezgu  maqsadlar  yo’lida  birlashtirish  kuchiga  ega,  jamiyat,  davlat,  xalk 
manfaatlarini  o’z  manfaatlaridan  ustun  qo’yadigan,  fidokor,  tashabbuskor, 


 
209 
tadbirkor, ijodkor bo’lmog’i nazarda tutiladi. Bunga esa ota-ona ibrati, momolar va 
bobolar o’gitlari, ma`nan sog’lom oila muxitidagina erishish mumkin. 
Oilada  farzandlar  dunyoga kelishi bilan ularning  taqdiriga  jonsaraklik bilan 
karash  orkali  ota-onalar  zurriyodlarining  qobil  va  aqlli,  imon  e`tiqodli,  sog’-
salomat  voyaga  etishi  ustida  jon  koyitadilar.  O’zbek  oilasida  avlodlardan  meros 
shunday  tarbiya  mezonlari  va  an`analari  mavjudki,  ularning  xayotiyligi  va 
bardavomligi  bois  millatimiz  ma`naviyati  yuksak  pog’onalarga  kutarildi.  Lekin 
shuni  e`tirof  etmoq  lozimki,  bugungi  kunda  fuqarolarning  xuquqiy,  tibbiy, 
iqtisodiy,  ma`naviy  madaniyati  darajasini  davr  talabiga  to’la  javob  beradi,  deb 
bo’lmaydi.  Ba`zi  yoshlarning  nikoxdan  o’tmasdan  oila  qurishlari,  meros 
taqsimotida  aka-uka,  opa-singillar  o’rtasida  paydo  bo’ladigan  noxushliklar,  er-
xotin  nikoxini  bekor  qilish  jarayonidagi  noroziliklar,  ovsinlar,  kaynona  -  kelin 
o’rtasidagi  uy-joy  taqsimotidagi  janjallar  xuquqiy  savodxonlik  va  ma`naviy 
madaniyat  darajasining  pastligi  tufayli  sodir  bo’ladi.  Oilada  bo’ladigan  bunday 
noxush xolatlarning oldini olishning  asosiy  yo’li,  avvalo, ota-onalarning  xukukiy, 
ma`naviy-axlokiy  bilim  va  madaniyatini  shakllantirishdir.  Buning  uchun  korxona 
va tashkilotlarda, maxalla va turar joylarda muntazam faoliyat ko’rsatadigan o’quv 
kurslari, 
jamoatchi 
xukukshunoslar 
maslaxatxonalari, 
«Ota-onalar 
universitetlari»ni tashkil etish maksadga muvofikdir. CHunki xukukiy madaniyatli, 
yuksak  ma`rifatli  ota-onalargina  farzandlarini  xar  tomonlama  etuk  kishilar  kilib 
tarbiyalashi mumkin. 
Maktabgacha  ta`lim  muassasalari,  umumiy  o’rta  ta`lim  maktablari,  o’rta 
maxsus  va  oliy  ta`lim  mazmuniga  yoshlarni  oilaviy  xayotga  tayyorlovchi  maxsus 
ukuv  kurslari  va  o’quvchi-yoshlar  uchun  mo’ljallangan  nazariy  xamda  amaliy 
xukukiy  bilim  beruvchi  kizikarli  metodik  qo’llanmalar  yaratish  bugungi  kunning 
dolzarb  masalalaridan  biri  bo’lib  kolmokda.  Shuningdek,  barcha  bosqichlardagi 
FXDYO lar koshida nikoxga kirayotgan yoshlar uchun «Oila dorilfununi» maxsus 
kursini joriy etish o’z echimini kutayotgan muammolardandir. 
Oilada  xukm  suradigan  sog’lom  turmush  tarzi  yoshlar  o’rtasida  paydo 
bo’ladigan ichkilikbozlik, kashandalik, giyohvandlik, jinoyatchilikning oldini olish 
xamda ularni diniy ekstremistlarning ta`siriga tushib qolishdan saklaydi. SHuning 
uchun  oiladagi  sog’lom  muxitni  mo’`tadil  saqlash,  avvalo,  ota-onadan  so’ng 
oilaning xar bir a`zosidan o’ta sergaklik va ogox bo’lishni talab etadi. 
Oilada amalga oshiriladigan tarbiya farzandlarda o’z ota-onasi, oilasi, avlod-
ajdodlari  tarixidan,  o’zi  tug’ilib  o’sgan  o’lkasi,  Vatani,  millati,  tili,  dini  va 
an`analaridan gururlanish xissini shakllantirmogi kerak. 
Yurtboshimiz ta`biri bilan aytganda, moddiy etishmov-chilikni mexnat, sabr-
tokat,  bardosh  bilan  engsa  bo’ladi,  lekin  ma`naviy  inkirozni,  ma`naviy 
kashshokdikni  fakat  ma`rifat  bilan,  akdiy  kamolot,  soglom  fikr  bilan  engish 
mumkin.  Bu  o’rinda  oilada  amalga  oshiriladigan  barcha  ta`lim  -  tarbiyaviy 
ishlarning  maksadli,  rejali  bo’lishiga  aloxida  axamiyat  bermok  kuzlangan 
maksadga erishish garovidir. 
Oiladagi  va  atrof-muxitdagi  sanitariya-epidemiologiya  xolatlarini  talab 
darajasida  tashkil  etish,  shaxsiy  gigiena  va  ovkatlanish  koidalariga  rioya  etish 
ko’nikma  va  malakalariii  shakllantirish,  salomatlikni  saklashda  xalk  tabobatidan 


 
210 
keng  foydalanish,  oilada  jismoniy  tarbiyani  keng  yo’lga  kuyish-turli 
kasalliklarning oldini oluvchi muxim muolaja xisoblanadi. 
Ba`zan oilada er-xotin, qaynona-kelin va boshqalar o’rtasida uchraydigan bir-
biriga nisbatan xurmatsizlik, o’zaro nizo, urish-janjallar, xomilador ayolni avaylab-
asrash o’rniga ogir mexnat kilishga majburlash, xurlash, bolaning nogiron, jizzaki 
bo’lib tugilishiga sabab bo’ladi. Ota-onadagi jamiki xislatlar irsiy  yo’l bilan xam 
bolaga  utishi  tabiiydir.  Xatto  tugilmagan  bolada  ona  kornidayok  ota-onaga 
nisbatan mexr xissi shakllanishi meditsinada o’z isbotini topgan. 
Shaxsning kelajagi tarbiya maskani bo’lgan oilada tarbiyaning kanday amalga 
oshirilishi  xamda  ota-onaning  o’z  burch  va  vazifalariga  kanday  munosabatda 
bo’lishiga  boglikdir.  Umuman  olganda,  oiladagi  xar  bir  kishining  o’z  burch  va 
vazifasiga  mas`uliyat  bilan  yondashishi  oila  mustaxkamligi  va  jamiyat 
farovonligiga erishishning muxim omilidir. 
Oila  tarbiyasida  oila,  maktab,  maxalla  va  jamoatchilik  xamkor-ligini 
ta`minlash,  oila  an`analari,  kadriyatlari,  ota-ona  va  keksa  avlodning  shaxsiy 
namunasidan samarali foydalanish komil insonni shakllantirishda muxim axdmiyat 
kasb etadi. 
Buning  uchun,  avvalo,  ota-onalarning  o’zlari  xayotni  yaxshi  bilishlari, 
O’zbekistan  Respublikasi  Konstitutsiyasi,  Oila  Kodeksi  va  boshqa  me`yoriy 
xujjatlarda  ko’rsatilgan  fukarolar  xukuki,  erkinliklari  va  burchlari,  oila  va  nikox 
munosabat-larining  tartibga  solinishini  o’rganib,  ularni  xayotga  to’g’ri  tatbik    eta  
olishlari,    konunlarda    ko’rsatilgan,    xamma    uchun  majburiy  bo’lgan  xukukiy 
kridalarni  o’z  farzandlariga  asta-sekin  tushuntirib  borishlari  lozim.  SHuningdek, 
milliy urf-odatlar, an`ana va kadriyatlarni tulakonli anglay olishlari, ularni bugungi 
davr  talabi  bilan  uygun  tarzda  oila  tarbiyasida  farzandlarga  asl  moxiyati  va 
ma`nosini  etkaza  bilishlari  zarur.  Bo’larni  amalga  oshirish  uchun  ota-onalarga, 
ayniksa,  yosh  ota-onalarga  tegishli  tarzda  pedagogik  bilim  berish,  oilaviy  tarbiya 
bo’yicha  tajriba  almashish  (integratsiya),  ularning  pedagogik,  ma`naviy-ma`rifiy, 
xukukiy  bilim  va  madaniyatlarini  oshirish,  «Oila-maktab-maxalla  xamkorligi»ni 
muvofikdashtirish zamon talabi bo’lib kelmokda. Respublika «Oila» ilmiy-amaliy 
markazi  xodimlari  bilan  xamkorlikda  maxallalardagi  oilalarda  ota-onalarning 
ma`naviy-axlokiy,  tibbiy-demografik,  ijtimoiy-xukukiy  savodxonligi  darajasini 
tadkik  etish  maksadida  uch  yil  mobaynida  aniq  sotsiologik  izlanish  olib  borildi. 
Tadkikot  o’tkazilgan  xududlarda  tajriba-sinov  tarikasida  bir  nechta  «Ota-onalar 
universitet» tashkil etildi. 
«Ota-onalar universiteta» - ota-onalarni bola tarbiyasi ilmidan vokif kiluvchi, 
soglom  turmush  tarzi  madaniyatini  shakllantiruvchi,  axolining  ma`naviy-axlokiy, 
tibbiy-demografik,  ijtimoiy-xukukiy  savodxonligi  va  malakasini  oshiruvchi 
jamoatchilik maktabi xisoblanadi. 
Mazkur universitetlar mashg’ulotlari uchun ishlab chikilgan dastur 36 soatga 
muljallandi. Mashg’ulotlar maxallada istikomat kilayotgan ota-onalar, yosh kelin-
kuyovlar,  oila  kurish  busagasida  to’rgan  usmirlardan  iborat  tinglovchilarning 
yoshi,  jinsi,  ma`lumoti  xisobga  olinib  tashkil  kilingan  xar  biri  20-30  kishilik 
guruxlarda olib borildi. 


 
211 
Maxallalarda  tashkil  etilgan  «Ota-onalar  universiteti»  maktablar  koshida 
tashkil 
etilgan 
«Ota-onalar  universiteti»dan  o’zining  mazmun-moxiyati, 
tinglovchilar  tarkibi  va  belgilangan  vazifalari  bilan  keskin  fark  kiladigan  targibot 
mexanizmi bo’lishi bilan fark kiladi. Uning voizlari maxallada istikomat kiladigan 
xukukshunos, tibbiyot xodimi, psixolog, pedagog va iktisodchilar yoki tashkaridan 
taklif  etilgan  mutaxassislar  bo’lishi  mumkin.  Universitetga  raxbarlik  maxalla 
oksokoli  va  diniy-ma`rifiy  va  ma`naviy-axlokiy  tarbiya  masalalari  bo’yicha 
maxalla maslaxatchisi, tashkiliy ishlar xotin-kizlar ishlari bo’yicha komissiya raisi, 
profilaktika noziri zimmasida bo’ladi. 
Universitet mashg’ulotlari kuyidagi yo’nalishlarda olib borildi: 
• oila xukuki; 
• oila demografiyasi; 
• oilaning tibbiy-biologik asoslari; 
• oila ma`naviyati; 
• oila psixologiyasi. 
Universitet  tinglovchilari  yukorida  keltirilgan  mavzular  yo’nalishi  bo’yicha 
mutaxassislarning suxbatlaridan baxramand bo’lishdan tashkari, psixologik testlar, 
treninglar  vositasida  interfaol  usullarda  o’z  fikr-muloxazalarini  bemalol  bayon 
etish  imkoniyatiga  ega buldilar.  Mashg’ulotlarning  mavzulariga  karab Respublika 
«Oila»  markazi  xodimlari  tomonidan  tayyorlangan  bukletlar,  risolalar,  tavsiyalar 
tarkatma materiallar sifatida takdim etildi. 
Chunki  ularning  mashg’ulotlardan  zerikmasligi,  xar  bir  mashg’ulotning 
kizikarli  utishini  ta`minlash  kup  jixatdan  universitet  raxbarining  tashkilotchilik 
kobiliyatiga  boglik.  Universitetning  jamoatchilik  makrmidagi  raxbari  maxalla 
faollaridan  biri  bo’lib,  uni  erkin,  demokratak  asosda  tinglovchilarning  o’zlari 
birinchi uchrashuvdayok saylab oladilar. 
Universitetdagi  mashg’ulotlarning  izchilligi  tinglovchilarning  kizikishini 
anik  maksad  sari  yunaltiradi,  kuzda  tutilgan  tajribaviy  ishlar  samaradorligini 
ta`minlaydi. 
Ma`ruzachilarning  o’z  suxbatida  olib  borilgan  tadkikot  materiallaridan, 
statistik  ma`lumotlardan,  gazeta-jurnal  materiallaridan,  xayotiy  misollardan 
foydalanishi tinglovchilarning kizikishini oshirishi kuzatildi. 
Mashg’ulotlarni  dolzarb  xayotiy  masalalar  yuzasidan  nazariy  bilim  berish 
bilan  birgalikda  baxs-munozara,  erkin  fikrlash,  savol-javob,  situativ  xolatlarni 
baxolash  kabi  amaliyot  bilan  uygunlashgan  xolda  o’tkazish  maksadlidir.  Kurs 
yakunida  ota-onalar  bilimi  test  mezonlari  asosida  baxolanadi.  Universitetni 
muvaffakiyatli  tamomlagan  tinglovchilarga  «Oila»  markazining  sertifikata 
tantanali 
tarzda 
takdim 
etildi. 
Sertifikat, 
o’z  navbatida,  universitet 
bitkazuvchisining  nafakat  o’z  oilasi  mustaxkamligi,  balki  kuni-kushni,  maxalla 
yoshlari  uchun  mas`ul  ekanligining  belgisi  sifatida  oilalarda  saklanadigan  buldi. 
Maxallada tashkil     etilgan  «Ota-onalar universiteti»ning ijobiy sifatlaridan biri 
tinglovchilarning  ma`naviy-axlokiy  masalalarga  doir  bilimi,  dunyokarashi  va 
mafko’rasini  shakllan-tirish  orkali  komil  insonni  tarbiyalashda  foydali  bo’libgina 
kolmay, oila mustaxkamligining tayanchi sifatida xizmat kilishidir. 


 
212 

Download 2,1 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   160




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish