T arbiyachi: Endi bolajonlar issiq kiyimlarimizni kiyib O’zbekistonimizning tabiatidan bahramand bo’lamiz ketdik bolajonlar.
Tabiiy namlik asosida bahorikor dehqonchilik Markaziy Osiyoning Shimoliy Qozog`iston va baland tog`oldi adirlari va tog` yonbag`irllarida olib boriladi. Mintaqaning oqar suv manbalariga ega bo`lgan vodiy va vohalarida har jihatdan iqtisodiy rivojlangan hududlar joylashgan.
Markaziy osiyo mineral resurslar bilan ancha yaxshi ta`minlangan. U neft va tabiiy gaz zaxiralariga ko`ra Osiyoda Fors qo`ltiqbo`yi va G`arbiy Sibir hududlaridan keyin uchinchi mintaqadir. Qozo`iston, Turkmaniston va O`zbekiston Respublikalari bu xildagi tabiiy boyliklarga bor. Bu respublikalarning Kaspiybo`yi pasttekisliklari, janubig`arbiy cho`l hududlarida xalqaro ahamiyatga ega bo`lgan yirik neft va gaz konlari joylashgan. Markaziy Osiyo toshko`mir (Qozog`iston) va qo`ng`ir ko`mir (Qozog`iston, O`zbekiston) ga ham ancha boy. Shuningdek, bu o`lka xilma-xil qora va rangli metall rudalari (temir, marganes, xrom rudalari, mis, polimetall, oltin, uran, simob kabilar) bilan ancha yaxshi ta`minlangan. Bunday tabiiy resurslar zaxiralariga ko`raQozog`iston va O`zbekistonning imkoniyatlari juda katta. Subregion respublikalaridan Turkmaniston, Qozog`iston va O`zbekiston turli kimyoviy mineral resurslar (tuzlar, fosforit, oltingugurt) bilan ham yaxshi ta`minlangan. To`g`li Tojikiston va Qirg`iziston respublikalari esa relyefi tufayli gidroenergetika resurslariga ancha boy.
Aholisi. Markaziy Osiyo aholisi so`nggi oltmish yil ichida, Ikkinchi jahon urushi yillaridagi katta yo`qitishlarga qaramay, salkam 3 baravar ko`paydi hamda 2013-yilning iyul oyiga nisbatan 70,0 mln. kishiga yaqinlashdi. Bu jahon aholisining o`rtacha o`sish sur`atlaridan birmuncha yuqoridir. Mintaqa aholisining son jihatdan o`sishida tabiiy ko`payish jarayoni asosiy omildir. Unda migratsion harakatlar ham muhim rol o`ynaydi. Mintaqa respublikalarida demografik holat bir xil emas. Aholisining tarkibida ruslar va boshqa yevropalik millatlar hissasi katta bo`lgan Qozog`iston va Qirg`izistonda tug`ilish ko`rsatkichlari ancha past. Aholisi tub milatlardan tarkib topgan Tojikiston, Turkmaniston va O`zbekiston respublikalarida aholining tabiiy o`sish ko`rsatkichlari ancha yuqoridir. Bu holat mazkur respublikalar aholisining dinamikasiga katta ta`sir ko`rsatmoqda.
Mintaqa davlatlarida aholining o`rtacha zichlik ko`rsatkichlari ham turlichadir. Aholining bu ko`rsatkichlari har 1 km.kv maydonga O`zbekistonda 67 kishini, Tojikistonda 54 kishini tashkil qilgani holda, Qozog`iston (7 kishi) va Turkmaniston (12 kishi) ancha past ko`rsatkichga ega. Shu bilan birga aholisi eng zich (Farg`ona vodiysida 650 kishi) va eng siyrak (Markaziy Qozog`istonda 1-2 kishi) hududlar orasida ham katta tavofutlar bor.
Markaziy osiyo mintaqasida urbanizatsiya darajasi ham yuqori emas. Shahar aholisining salmog`i Qozog`istonda 58,8% dan, Tojikistonda 26,4% gacha farqlanadi. Unda aholisi milliondan ortiq shaharlar faqat Toshkent (2,3 mln.) va Almati (1,3 mln.) dir. Urbanizatsiya darajasining pastligi (mintaqa bo`yicha o`rtacha 49,3%) respublikalarda industrial rivojlanish holati va iqtisodiyotda agrar tarmoqlar ahamiyatining qay daradaligi bilan bog`liqdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |