Мактабгача таьлим муассасалари тарбияланувчиларининг ақлий тафаккурини шакиллантиришда инноватцион технологияларнинг ўрни

КИЧИК ВА БОҒЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРНИ ОҚИЛОНА ОВҚАТЛАНТИРИШ 
 
ХУДОЙБЕРДИЕВА Д.А., ШЕРМАТОВ Ғ., ТМИ 
 
Илмий тадқиқотлар шуни курсатадики, болалар ва ўсмирлар организми катталарникидан фарқ қилади, 
уларда кўпгина тизим ва аъзолар ривожланишда бўлади, иккинчидан, уларнинг асаб тизимида кўзғалиш 
жараѐни тормозланишдан устун туради, ўзлари анча серҳаракат бўлишади. Айниқса кичик ѐшдага болалар 
организми ноқулай муҳит омиллари (ҳавфли моддалар, иссиқ ѐки совуқ, ҳарорат, паст ѐки юқори босим, очлик, 

---

408 
уйқусизлик, руҳий-хиссий кўзғалишлар ва хоказолар)га жуда сезгир бўлади.. Улар ширинликларни жуда хуш
кўрганидан бошқа асосий озиқ-овқатларни истемол қилмасликка ҳаракат қилишади. Юқорида санаб ўтилган 
жараѐнларнинг салбий таъсир этишини олдини олишда ота-оналар, тарбиячилар жуда катта маъсулият талаб 
қилинади ва уларнинг ўзлари шахсан болаларнингоқилона овқатланиш қоидаларини яхши билишлари керак
Кичик ва боғча ѐшидаги болаларни оқилона овқатланиш қоидаларига ўргатиш жуда қийин, чунки улар 
овқатланиш, овқат ҳазм қилиш физиологияси ва гигиенаси борасида тушунчага эга бўлишлари учун жуда ѐш 
хисобланишади.
Кичик (1-3) ѐшдаги болаларни оқилона овқатлантириш. Бу ѐшдаги болаларни овқатлантиришда 
биринчи навбатда улар организмиининг анатомик, физиологик ва бошқа ўзига хос хусусиятларини кўриб 
чиқиш керак. Озиқ овқатлар тез ҳазм бўладиган, ҳажми жихатдан кўп бўлмаган хилма-хил маҳсулотлардан 
тайѐрланиши керак. Болада 8-10-чи тишлар чиқиши биланоқ унга чайновчи мушакларнинг ривожланиши учун 
қаттиқроқ нон, суҳари, олма, сабзавотлар бўлаги, суякли гўшт берилиб борилиши фойдалидир. Уч ѐшли 
болаларда меъда ҳажми бир оз кенгаяди, шунинг учун уларга бериладиган овқат миқдори ҳам тегишли равишда 
кўпайтирилади (300 - 400 мл). Баъзан болада иштаҳа яхши бўлиб, анчагина миқдорда овқат ейишга мойиллик 
бўлади, бундай пайтлари қанча хоҳласанг, шунча еявер деб қўйиш нотўғри, чунки у ѐшликдан эҳтиѐждан кўп 
овқат истеъмол қилишга ўрганиб қолади. Бу ҳолат, биринчидан, меъда ҳажмини кенгайтириб юборса, 
иккинчидан, ортиқча семириш ва у билан пайдо бўладиган салбий асоратларга олиб келади.
Ясли ѐшидаги болаларнинг кунлик овқатида мол, қўй, бузоқ, парранда гўштлари, балиқ, калла-поча, 
ўсимлик ѐғлари, ѐрмалар, дуккаклилар. сабзавотлар (карам, сабзи, шолгом ва бошқалар), мева-чевалар, ѐнғоқ, 
кўкатлар тегишли миқдорда бўлиши керак. Яна ҳафтада бир-икки марта улар овқатига озроқ, саримсоқ қўшиб 
бериш керак (унинг бактерицидлик ва яллиғланишга қаршилик кўрсатувчи хусусиятларидан келиб чиққан 
ҳолда). Боланииг кунлик овқатига меъда—ичак тизими ҳаракат фаолиятини кучайтириш учун озиқ толаларига 
бой маҳсулотлардан ( кўпинча қора нон, пўсти олинмаган олма, сабзи, карам, шолғом, кўкатларда мўл бўлади) 
ҳам тегишли ўрин бериш керак. Улар иложи борича ҳар куни мева-чевалардан,қиш кунларида шу ѐшдаги 
болалар учун мўлжалланган мева шарбатларидан, консерваларидан тановвул қилиб туришлари лозим. Бундай 
овқатланиш улар организиининг керакли витаминлар, минерал моддалар ҳамда биологик фаол моддалар билан 
таъминлашда муҳим аҳамият касб этади.