Мактабгача таьлим муассасалари тарбияланувчиларининг ақлий тафаккурини шакиллантиришда инноватцион технологияларнинг ўрни

OG‗IR NUTQ NUQSONI BOR BOLALAR GURUHIDA
LOGOPEDIK ISHNI TASHKIL ETISH 
 
AXMEDOVA Z.M., Nizomiy nomidagi TDPU 
Maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlantirish jarayoni oldiga qо‗yilgan maqsad va vazifalarning bajarilishi 
maktabgacha yoshdagi bolalar ta‘lim-tarbiyasiga qо‗yiladigan davlat talablari va shu asosida tuzilgan, ―Bolajon‖ 
tayanch dasturi maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlantirish va maktabga tayyorlab beriladigan ta‘lim-tarbiya 
mazmunining asosiy yо‗nalishlari belgilab qо‗yilgan bо‗lib u davlat hujjati sifatida e‘tirof etiladi. Maxsus ta‘lim-
tarbiya tо‗g‗risidagi Davlat talablarida belgilangan kо‗rsatkichlarga erishishi og‗ir nutq nuqsoni bor bolalarni maxsus 
ta‘limni mukammal о‗zlashtirishlariga, ijtimoiy hayotga moslashishi va о‗z -о‗ziga xizmat kо‗rsata oladigan inson 
bо‗lib yetishishlariga zamin hozirlaydi.
Maktabgacha yoshdagi nutq nuqsoniga ega bо‗lgan bolalarga ta‘lim-tarbiya berishning asosiy vazifalari 
bolalarni jismoniy, aqliy va ma‘naviy jihatdan rivojlantirishdan, ularning tug‗ma layoqati, qiziqishi, ehtiyoji va 
imkoniyatlarini hisobga olgan holda, milliy va umuminsoniy qadriyatlar asosida muntazam ta‘lim olishga tayyorlashdan 
iborat. Og‗ir nutq nuqsoni bor bolalar guruhida logopedik ishini tashkil etish ―Bolajaon‖ dasturiga asoslangan holda
quyidagilarni о‗z ichiga oladi: 
Birinchi yо‗nalish — bu jismoniy sog‗lomlashtirish ishlari.
Ikkinchi yо‗nalish — bu nutqiy, fikrlash, ongning rivojlanishi. 
Uchinchi yо‗nalish — bu ma‘naviy — ma‘rifiy rivojlanish. 
Jismoniy sog‗lomlashtirish ishlari quyidagi vazifalarni amalga oshirishga qaratilgan. Bola xayotini saqlash 
va sog‗lig‗ini
mustahkamlash, bolaning jismoniy tarbiya mashg‗ulotlaridagi, hamda undan tashqari 
vaqtdagi xarakat yuklamasining xaqiqiy talabini qondirish, bolalardagi tabiat tomonidan berilgan
harakat imkoniyatlarini rivojlantirish, tо‗g‗ri qomatni shakllantirish va mustahkamlash , har bir bolaning 
ruhiy emotsional muvaffaqiyatini ta‘minlash, bolalarda xotira, diqqat, iroda, tasavvur hamda ijodiy 
qobiliyatlarni rivojlantirish. Ushbu masalalarni yechishda quyidagi foyda li ish shakllaridan 
foydalaniladi: jismoniy tarbiya mashqlari, chi niqtirish muolajalari, uqalash, fizioterapiya muolajalari, dori 
— darmonlar bilan davolash, ertalabki badantarbiya, logoritmika, barmoq mashqlari, ruxiy gimnastika 
mashqlari, korreksiyalovchi gimnastika. Nafas mashqlari, jismoniy mashqlar, jismoniy va xarakatli
о‗yinlar.
Nutqiy fikrlash va intellektual rivojlanish quyidagilarni о‗z ichiga oladi: вolaning intellektual 
rivojlanishi nafaqat bilim olish uchun, balki sinchkovlik, erkin harakatlanish, erkin fikrlash kabi shaxsning ayrim 
sifatlarini shakllantirish uchun xizmat qiladi. Nutqiy bog‗chalarda logopedlarning nuqsonlarni bartaraf etuvchi 
mashg‗ulotlari va tarbiyachilarning bilim beruvchi mashg‗ulotlari ta‘limning asosiy shakllari hisoblanadi. Ushbu
masalalarni yechish uchun quyidagi ish shakllaridan foydalaniladi: 
1. Korreksiyalovchi mashg‗ulotlar; 
2. Aqlni charxlovchi mashg‗ulotlar; 
3. Elementar mashg‗ulotlar; 

---

272 
4. Kuzatish faoliyati; 
5. Rivojlantiruvchi о‗yinlar; 
6. Ekskursiyalar va turli о‗yinlar; 
7. Nutq о‗stirish bо‗yicha mashg‗ulotlar. 
Ma‘naviy - ma‘rifiy shakllanishga qaratilgan ishlarning mazmuni: Nutqiy bog‗chalarda asosiy 
masalalardan biri har bir bolaning kо‗ngli pok, shirin s о‗z, mexnatsevar, gо‗zallikdan baxramand bо‗lish kabi 
xususiyatlarni tarbiyalashdir. Ushbu masalalarni yechishda ishning quyidagi shakllaridan foydalanish 
maqsadga muvofiqdir: 
1. 
О‗zini tutish ma‘daniyati; 
2. 
Teatrlashgan о‗yin faoliyati; 
3. 
Syujetli — rolli о‗yinlar; 
4. 
Tematik kechalar; 
5. 
Qо‗l mexnati; 
6. 
Tabiatdagi mexnat (yoki tabiat qо‗ynidagi mexnat); 
7. 
Xо‗jalik — maishiy mexnat. 
Og‗ir nutq nuqoniga ega bо‗lgan bolalar bilan ishlashning asosiy masalalariga quyidagilar kiradi: 
1. 
Tilning leksik va gramatik vositalarini amaliy о‗zlashtirish; 
2. 
Nutqiy tovushni tо‗laqonlik shakllantirish (artikulyatsion
kо‗nikmalarni tо‗g‗ri talaffuzini, bо‗g‗inlarning tarkibini va fonematik qabul qilishni tarbiyalash); 
3. 
Savodga tayyorlash, savod elementlariga ega bо‗lish, aloqa nutqini о‗stirish. 
Logopedik ishlarinig asosiy yо‗nalishlari quyidagilar iborat bо‗lishi lozim:
- tovush talaffuzini shakllantirish bо‗yicha ishlash;
- tilning leksik - grammatik vositalari bо‗yicha ish olib borish 
(lug‗atni shakllantirish, nutqning grammatik tuzilishini 
shakllantirish); 
- aloqa nutqini о‗stirish bо‗yicha ishlash (monologik va diologik nutqni
о‗stirish); 
- tovush - harf analizi va sintezi, savodga о‗rgatishga tayyorgar likni 
shakllantirish; 
- logopedik ritmika (nutqiy bо‗lmagan jarayonni rivojlantirish, nutq buzilishlarini tartibga solish 
va nutq о‗stirish).