Мактабгача таьлим муассасалари тарбияланувчиларининг ақлий тафаккурини шакиллантиришда инноватцион технологияларнинг ўрни

JISMONIY TARBIYA DARSLARIDA JISMONIY SIFATLARNI TARBIYALASH
 
ABDRAXMONOV U.A., O‘ZDJTI. 
 
Sport-texnik tayyorgarlikda elementlar yoki sport turlari guruhlari bo‗yicha quyidagi tafovutlar qayd qilinadi. 
Murakkab texnik sport turlarida sport texnikasining shakllanishi birinchi darajali vazifa hisoblanadi, shunga muvofiq 
ravishda unga mashg‗ulotda belgilangan vaqt ajratiladi. Masalan, gimnastikachilar baddiy gimnastika, akrabatika 
mashqlarini va tegishli texnika elementlarini egallaydilar, chunki ular dasturning majburiy va erkin mazmunini tashkil 
etadigan. 
Sportning tezkor-kuch turlarida sport-texnik tayyorgarlikka katta ahamiyat beriladi. Qisqa masofaga 
yugurishda, sakrashlarda va uloqtirishlarda jismoniy sifatlarni rivojlantirishga sport texnikasi oldida afzallik beriladi. 
Sport o‗yinlari va yakka kurashlarda nisbatan katta vaqt sport-texnik tayyorgarlikka berilishi darkor, negaki sportchilar 
ko‗pgina texnik malakalarni egallashlari lozim. Shunday sport turlarida, qaysiki natijalar hal qiluvchi darajada kuch va 
chidamlilikka bog‗liq bo‗lsa, sport-texnik tayyorgarlik kam vaqtni egallaydi, sezilarli o‗yin jismoniy sifatlarni 
rivojlantirishga ajratiladi. 
O‗smirlik yoshda shug‗ullanuvchilarning individual tipologik xususiyatlari yanada yorqin namoyon bo‗la 
boshlaydi. O‗smirning bu xususiyati uyda va maktabda, sport mashg‗ulotlarida uning fe‘l-atvori aniqlanadi. Ular tezlik 
va harakat malakasining shakllanish mustahkamligiga, daraja va umumiy ish qobiliyatining turg‗unligiga, 
charchashning o‗sib borish tempiga, irodaviy sifatlar va o‗smirning boshqa xarakterli tomonlariga sezilarli ta‘sir qiladi. 
Bu bosqichda yosh sportchi elementar standart taktik priyomlarni bajarishni o‗rganishi kerak, qaysiki u 
o‗zining jismoniy qobiliyati va sport texnikasida qo‗llashi mumkin. 
Sport mashg‗ulotlariga maxsus taktik elementlar va usullarni kiritish maqsadga muvofiq, chunki sportchilarda 
bajara olishi va qobiliyatlarning rivojlanishiga ta‘sir ko‗rsatuvchi, taktik faoliyatni to‗g‗ri bajarish uchun ahamiyatga 
ega bo‗lgan fazilatlar (kuzatuvchanlik, topqirlik, tashabbuskorlik, murakkab reaktsiya tezligi, diqqatni to‗plash va 
boshqa) rivojlanishi kerak. Sport texnikasini egallashning samarali vositasi, sharoiti va qatnashchilar tarkibi bo‗yicha 
har xil bo‗lgan musobaqalarda ishtirok etish hisoblanadi. 
Boshlang‗ich sport ixtisosligi bosqichida har xil sport turlari bilan bir qatorda, harakatli va sport o‗yinlari bilan 
maxsus tayyorgarlik mashqlari komplekslari keng foydalaniladi, binobarin jismoniy sifatlarning rivojlanishiga ta‘sir 
ko‗rsatadigan va tanlangan sport turida muhim ahamiyatga ega bo‗lgan mashqlar o‗tkaziladi. 
Tezlik sifatini tarbiyalash maqsadida mashg‗ulotning kompleks usullari qo‗llanadi, masalan, harakatli va sport 
o‗yinlari, o‗yin mashqlari elementlari kiritiladi, shuningdek maxsus texnik tayyorgarlik mashqlari jismoniy sifatlarni 
tarbiyalashga oid turli vositalardan foydalaniladi. 

---

176 
Maxsus tezlikni tarbiyalashga ta‘sir ko‗rsatadigan tayyorgarlik mashqlari kompleksidan birini keltiramiz: sonni 
yuqori ko‗tarish bilan yugurish, temp o‗rta yoki yuqori 2-3 seriya 10-25 marta: har xil sport holatidan yugurish: 
qadamba-qadam yugurish, yon tomon bilan harakatlanib; chalishtirma qadam bilan yugurish; kichik doira bo‗ylab 
gavdani uning ichiga egib yurish (rasm 1). 
Ilgari qayd qilingani kabi, harakat tezligini samarali tarbiyalash uchun harakatli va sport o‗yinlari katta 
ahamiyatga ega. 
Xulosa: Boshlang‗ich sport ixtisosligi bosqichida yosh sportchilarning tezkorlik-kuch sifatlarini 
rivojlantirishga katta e‘tibor ajratiladi. Kichik maktab yoshidagi bolalarda tezkorlik-kuch sifatlarining namoyon bo‗lishi 
asosan bu sifatni aniq harakat malakasini amalga oshirish qobiliyatiga va uncha katta bo‗lmagan vaqt bo‗lagida mushak 
kuchining maksimal namoyon bo‗lish qobiliyatiga bog‗liq. Yoshiga qarab tezkor-kuch mashqlar bajarish paytida nerv-
mushak harakat koordinatsiyasi takomillashib boradi, bolalar va o‗smirlarda tezkor-kuch sifatlarining yanada samarali 
namoyon bo‗lishi bilan farqlanadi.