Мактабгача таьлим муассасалари тарбияланувчиларининг ақлий тафаккурини шакиллантиришда инноватцион технологияларнинг ўрни

ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ЎҚИТУВЧИСИНИНГ ДИДАКТИК КЎНИКМАСИ
МОҲИЯТИ ВА МАЗМУНИ 
 
БЕРДИМУРАТОВ Р., Каракалпак ДУ 
Педагогнинг, жумлада, жисмоний тарбия ўқитувчисининг касбий фаолияти бир қатор турли 
кўникмалар билан белгиланади. Кўпгина олимлар шундай фикрга қўшиладиларки, унга кўра ўқитувчининг 
педагогик кўникмасини белгиловчи омиллардан бири — ундаги дидактик қобилиятларнинг шаклланганлик 
даражаси саналади. Шу боис, дидактик маҳоратни шакллантириш жараѐнини йўлга қўйиш масаласи хеч қачон 
ўз долзарблигини йўқотмаган. Шу сабабли тадқиқотимизнинг биринчи галдаги вазифаларидан бири дидактик 
қобилият моҳиятини назарий тахлил этиш саналади. 
Куникма таърифи турли олимлар омонидан турлича талқин этилади. Жумладан, К.К.Платонов, 
кўникма шаклланиб шахс хусусиятига, малакага айланади деган, Е.П.Ильин: кўникма — фаолият қоидалари ва 
мақсадига мувофиқ маълум бир ҳатти-ҳаракат ѐки фаолиятни бажариш усулларига амалий эга бўлиш демакдир 
каби, Л.П.Ительсон кўникмага субъектда мавжуд билимлар ва малакалар билан фаолиятни мақсадли бошқариш 
учун зарур бўлган психологик ва амалий ҳатти ҳаракатларнинг мураккаб тизимини эгаллаш деб, А.И. Ҳербаков 
дидактик кўникмани малаканинг юқори даражасини таъминловчи, ўқитувчининг касбий вазифасини ижодий 
бажаришга йўналтирилган психологик ва амалий ҳатти-ҳаракатларнинг мураккаб динамик мажмуига эга бўлиш 
каби фикрларни илгари сурганлар. Юқорида қайд этилган таърифларни умумий бирлаштирувчи омил 
ҳаракатни эгаллаганлик даражаси каби тавсиф кўникманинг муҳим белгиси сифатида белгиланганлигида.
Шундан келиб чиққан холда биз мавжуд аниқ субъект фаолиятининг қобилият ва билимларига тегишли 
шартланган ўргатувчи ҳатти-ҳаракатларни бажариш усулларни эгаллаш даражаси сифатидаги дидактик 
кўникма деб белгилаймиз. Дидактик кўникма моҳиятини очиш кўникма доирасини аниқлаш учун мазкур 
тушунчани аниқлаш учун асос бўлади деб ҳисоблаймиз. 
В.М. Корецкий томонидан ишлаб чиқилган педагогик бошқарув моделида бошқарувнинг тўртта 
асосий вазифаси ажратиб кўрсатилади: режалаштириш, умумий ташкиллаштириш, тезкор бошқарув ва назорат. 
Унинг фикрича ушбу функциялардан ҳар бири технологмк операциялар (кўникмалар) доирасига мос келади.
Бизнинг тахлилимиз доирасида ўқув –тарбия жараѐнини режалаштириш фукциясининг педагогик 
бошқарув моделини тақдим этамиз. Бу уларни малга оширишни таъминловчи технологик операцияларнинг 
қуйидаги доирасига мос келади. 1) олдига қўйилган мақсадларга эришиш ва қўйилган вазифаларни ҳал этиш 
учун зарур бўлган муддатлар, мақсад ва меъѐрий талабларни аниқлаш; 2) шуғулланувчиларнинг тайѐргарлик 
холатининг маъѐрий кўрсаткичларини таърифлаш; 3) шуғулланувчиларнинг дастлабки тайѐргарлик даражасини 
ташхислаш; 4) шуғулланувчиларнинг олдиндаги фаолият шароитларини баҳолаш; 5) шуғулланувчилар 
тайѐргарлигининг дастлабки даражаси ва кейинги такомиллашув истиқболини баҳолаш асосида мақсад ва 
вазифалар, меъѐрий кўрсаткичларни конкретлаштириш; 6) қўйилган вазифаларга ўхшаш восита методларни 
аниқлаштириш ҳамда уларни машғулотлар тизимида тақсимлаш; 7) режалаштириш хужжатларини 
расмийлаштириш (В.М.Корецкий) . 
Педагогик фаолиятнинг тахминий асослари шаклланишининг муваффақияти жисмоний тарбия 
ўқитувчисининг ушбу технологик операцияларни қанчалик эгалланганига боғлиқ.