224
Касбий чизгиларда етакчи ўринни
педагогнинг оламга интелектуал, иродали ва ҳиссий
муносабати тизими эгаллайди.
Педагогнинг ижтимоий ва касбий муносабати фарқланади. Педагогнинг ижтимоий
муносабати унинг қарашлари, тушунчалари, маънавияти билан белгиланади. Касбий муносабат
педагог касбига ѐндашув, педагогика мақсад ва воситалари билан белгиланади. Педагог дўст учун
ахборотчи, диктатор, маслаҳатчи, сўровчи. илҳомлантирувчи ва ҳ.к ўрнига бўлиши мумкин. Бундай касбий
ѐндашувларни ҳар бири педагог шахси ва ижтимоий муносабатига қараб ўзининг ижобий ва салбий
натижага олиб келиши мумкин. Педагог шахси ҳарактеридаги чуқур ва асосли
томо ни со бит ишо нч
ҳисо бланади. Пе дагог шахсини инсонпарварлик ғоялари билан беришга интилиш, инсоний
қадриятларни поймол этувчи ахлоқий камчиликларга муросасизлик, бурч ва жавобгарлик ҳисси, педагог
маҳоратини ривожлантиришга интилиш ва ўз тарбияланувчилари учун намуна бўлиш маданиятини
шакллантиришни белгилаб беради.
Педагогнинг асосий тавсияномасидан бири — йўналтирилган шахс бўлишдир. Бу шундай асоски,
унинг атрофида асосий касбий талаблар касбга қизиқиш, педагогик мавқе, касбий педагогик мақсад ва
йўналишлар ўз ичига олади.
Асосий педагогик йўналиш ўқитувчи касбига қизиқиш, яъни болаларга (ота-оналарга) муносабатда
педагогик фаолият ва унинг алоҳида аниқ шаклларига яъни билим ва малакаларни эгаллашга интилади.
Аниқ педагогик йўналишга эга бўлган педагог учун педагог этикаси нормаларига риоя қилиш
ва улар моҳияти ишонч ҳарактерлидир. Шахснинг педагогик касбий йўналиш
педагог бурч ва
жавобгарликда яққол намоѐн бўлади. «Касбий бурч» тушунчаси педагог шахсига мутахассис сифатида
қуйидаги талабларни ифодалайди: меҳнат функциясини бажариш, ўқувчилар ва уларнинг ота-оналари ишида
ҳамкорлик ишдаги ҳамкасблари билан тўғри тарзда ўзаро муносабатни тузиш, ўз танлаган касбига ўз
педагогик жамоасига, жамоат ишларига ўз муносабатини аниқлай олиш.Бу тушунчалар мазмунида ахлоқий
талаблар фақатгина педагогнинг педагоглик меҳнат фаолиятига нисбатан эмас, балки педагогнинг шахсий
сифатларини ҳам қамраб олинади. Бундай талаблар ўзига ҳос педагогик ахлоқ кодексини намоѐн этади.
Ўқитувчи учун зарурий сифатлардан бири педагогик ѐндашув - ички ўлчов бирлиги меъѐри
бўлиб таъсир меъѐри ва бир воситани иккинчиси билан таққослай олишдан иборатдир. Ўқитувчининг
овоз тонини ва бошқа ѐндашуви вақт ва жойидан қатьий назар педагогик фаолият юритиш,
турли
методларни қўллаш натижаларидир.
Педагогиқ ѐндашув кўп жиҳатдан педагогнинг шахсий сифатларига, дунѐ--қарашига, маданиятига,
иродаси, фуқаролик муносабатига ва касбий маҳоратига боғлиқ бўлади. Педагогик ѐндашув педагог ва
ўқувчилар орасидаги маънавий боғланишдир.
Мана шу сабабли педагогнинг ижтимоий ва касбий (профессонал) асосга эга сифатлари
тўпламини ажратиб кўрсатиш мумкин: юксак фуқаролик масъулияти ва ижтимоий фаоллик, болаларга
муҳаббати уларга ўз жонини бериш истаги ва талаби: ҳақиқатан
инсонийлик, маънавий маданият,
бошқалар билан ишлаш истаги ва маҳорати юксак профессионалли илмий педагогик фикрлаши
инновацион усули, янги қадриятлар яратишга ва ижодий қарорлар қабул қилишга тайѐргарлиги: мунтазам
мустақил билим олишга интилиши ва бунга тайѐрлиги, жисмоний ва психик соғломлиги, профессионаллиги
қобилиятидан ташкил топади. Жамиятнинг ҳозирги босқичидаги ривожланиш шароитлари
томонидан ўқитувчи меҳнатига ва шахсига қўйиладиган талабларни жамлаб, уларни қуйидаги тақвим
этиш мумқин; юксак маданият ва маънавийлик, ўзини бағишлаш, меҳрибонлик, янгини нозик ҳис этиш.
Келажакни кўра билиш ва ўз тарбияланувчиларни келажакда ҳаѐтга тайѐрлашни билишга индивидуал
истеъдодини педагогик ҳамкорлик билан
бирга максимал амалга ошириш, ғояларига умумийлигини ва
ижгимоий фаоллиги, юксак профессионаллик даражаси ва ўз билимларини доимий тўлдириб боришга
интилиш, принципиаллик ва талабчанлик, ҳозиржавоблик, эътиборлилик, эрудиция ва ижтимоий
масъулиятлилик, профессиограммада педагогик назарияси унинг дунѐга
иродавий ва эмоционал
баҳолаш муносабатлари тизими муҳим ўрин эгаллайди. Педагогнинг ижтимоий ва профессионал
назарияси-педагогик касбга муносабати, педагогик фаолият мақсадлари ва воситаларига муносабати
билан белгиланади. Педагог тририкетор (ахборот етказувчи) дўст, маслаҳатчи, илтимос қилувчи
рағбатлантирувчи ва шу кабилар сифатида иштирок этиши мумкин. Мана шу профессионал назариялардан
ҳар бири педагогнинг шахси унинг ижтимоий назариясига қараб ҳам ижобий ҳам салбий натижа бериши
мумкин. Педагогни ишончи унинг шахси энг чуқур процентлар ҳарактеристикаси деб ҳақли равишда
ҳисобланади.
Педагогнинг қиѐфаси инсонпарварлик назариясини билиш етаклашига интилишини, инсон қадриятини
паймол қилувчи маънавий нуқсонлар камчиликларга йўл қўймаслик, бурч ва масъулиятни ҳис этиш,
инсонпарварлик позицияси билан белгиланади. Ўзининг педагогик
малакасини оширишга интилиш
тарбияланувчилар учун намуна бўлишга интилиш керак.
Do'stlaringiz bilan baham: 
