Maktabgacha pedagogika

4.Maxsus maktablarda ta’lim-tarbiya jarayonining mohiyati

Yordamchi maktablardagi ta’limning umumiy vazifalari anomal bolalar nuqsonlarini tuzatish vazifalari bilan olib boriladi. SHu sababli yordamchi maktablardagi ta’limning asosiy zaruriy hususiyatlaridan biri uning nuqsonni tuzatishga yo‘nalganligida bo‘lsa, ikkinchi hususiyati, uning bolaning rivojlarishida o‘zigan hos amalga oshirilishidadir. Anomal bola kam rivojlangan emas, balki, o‘zgacha rivojlangan va rivojlanayotgan boladir. Uning rivojlanisha nuqsoli ravishda boradi. Nuqsonli bolaning bilish faolligi va mustaqilligi bir muncha past bo‘ladi. Bu kamchilik ularning bevosita hayot qiyinchiliklariga duch kelganlarida namoyon bo‘ladi.

Me’yordagi ommaviy maktab o‘quvchilari ma’lum voqealarga e’tibor berib, ular haqida bilim egallasalar, anomal bolalar bu voqealarni sezmasliklari mumkin. Bu holat yordamchi maktablardagi ta’lim-tarbiyani qiyinlashtiradi. SHunga qaramasdan, yordamchi maktab ta’limi bu o‘quvchilarda faollik, mustaqillikni rivojlantirishga hizmat qilishi kerak.

Yordamchi maktab ta’limining navbatdagi o‘ziga hos hususiyati ta’lim nazariyasi va amaliyotining bog‘liqligidir. Yordamchi maktab ta’limi amaliy yo‘nalishga ega. Amaliyot anomal bolalarning nazariy bilimlarini egallashlariga yordam beradi hamda ular amaliyotda qatnashib, nazariy bilimlarini oshirib boradilar.

Yoramchi maktab ta’limining ko‘rgazmaligi ham uning o‘ziga hos tomonlaridan biridir. Ma’lumki, ko‘rgazmalilik idork va tasavvurlarni tuzatishga imkoniyat yaratadi. Shu sababli yordamchi maktablarda ko‘rgazmalilik ommaviy maktablardan ko‘ra ko‘proq ahamiyatga ega. Anomal bolalar ko‘rgazmalilik orqali narsa, voqealarning ichki mohiyatini tushunib boradilar. Shu orqali ularning fikrlash faoliyatlari tug‘rilanib boradi. Har qanday ko‘rgazmalilik bilan maqsadga erishish mumkin. Ko‘rgazmalilik og‘zaki tushuntirishlar bilan namoyish etilsagina, kutilgan maqsadga erishish mumkin. Soundagina anomal bolalarning nutqi, tafakkuri birga rivojlanib boradi. Yordamchi maktab ta’limi jaryonida anomal bolalarning faol emasligining, mustaqil ishlashlarining chegaralanganligini e’tiborda tutish kerak.

Anomal bolalardagi bu hususiyatlar yordamchi maktab ta’limining ohirida ham normal tengdoshlariga etolmaydi. Shu sababli yordamchi maktabning barcha sinflarida o‘qituvchilar bu kamchiliklarni bartaraf etib borishlari kerak.