Maktabda matematika darslarini o’qitishda mental arifmetikaning ahamiyati

Mental arifmetikaning 10 ta strategiyasi [2]
1.Bir biriga mos keladigan raqamlarni qo’shish
Misol: 25 + 8 + 6 + 12 + 25 = (25 + 25) + (8 + 12) + 6 = 50 + 20 + 6 = 76
2. Qismlarga ajratish
Misol: 3 • 42 = 3 • 40 + 3 • 2 = 120 + 6 = 126
215 – 83 = (210 – 80) + (5 – 3) = 130 + 2 = 132
3. Beshga bo’lish uchun sonning ikkilanganini 10 ga bo’lish
Misol: 28 ÷ 5 = 56 ÷ 10 = 5.6
4. Mukofotlash
Misol: 65 + 38 = 65 + 40 – 2 = 105 – 2 = 103
38 • 5 = 40 • 5 – 2 • 5 = 200 – 10 = 190
5. 2 marta oshirish
Misol: 6 • 35 = 3 • (2 • 35) = 3 • 70 = 210
6. O’nliklarni ko’paytirganda, nuqtani surish
Misol: 0.5 • 0.3 = 0.15
7. Ayirish uchun teng yig’indilardan foydalanish
Misol: 74 – 28 = 76 – 30 = 46
8. 4 ga bolganda 2 ga ikki marta bo’lish
Misol: 68 ÷ 4 = 68 ÷ 2 ÷ 2 = 34 ÷ 2 = 17
9. Kasrni suratiga ko’paytirib, maxrajiga bo’lish
Misol: (1/5) • 35 = 35 ÷ 5 = 7
10. Kasrni maxrajiga bo’lib, suratiga ko’paytirish
Misol: (3/5) • 35 = 35 ÷ 5 • 3 = 7 • 3 = 21

3. 
   Uchinchi kalit bu – amaliyot. Mental arifmetika o’rganuvchilar, u bilan shug’ullanuvchilar uchun amaliyot muhim ahamiyat kasb etadi. O’z ustida ishlash va qayta mashq qilishlarsiz tez hisoblashga erishib bo’lmaydi. Amaliyot qancha ko’p bo’lsa, muvaffaqiyat ham shuncha yaqinlashaveradi.
   
4. 
   To’rtinchi kalit – qaror, hukm, xulosa, fikr. O’quvchilarda tez fikrlash, qaror qabul qilish qobiliyatini shakllantirish mental arifmetika o’rgatishning asosiy omillaridan biridir.
   

Maktabda matematika darslarida mental arifmetikani qo’llash nafaqat o’quvchilarning hisoblash tezliklarini oshirishda, balki diqqatni jamlash, fanga bo’lgan qiziqishni rivojlantirish, shuningdek, boshqa fanlarni ham tez o’zlashtirishlariga yordam beradi. Mental arifmetika faqatgina tez hisoblash musobaqalarida g’olib bo’lishni emas, balki hayotdagi g’oliblikni ta’minlaydi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Arthur Benjamin, Michael Shermer - “Secrets of mental math” . Three rivers press. New york-2006
   
2. 
   Mathematics teacher/Vol 108. No.7 March 2015.
   
3. 
   www.Ziyo.net