Макроиқтисодиётда доиравий айланиш. (4соат)

Ҳукуматни доиравий айланишга таъсири

Давлатнинг уй хўжаликлари билан боғланиши

Ҳукумат уй хўжаликлари билан солиқ ҳамда трансферт тўловлари орқали боғланган. Аҳоли ўз даромадларининг бир қисмини давлатга ажратади, бу солиқ ҳисобланади. Ҳукумат ўз навбатида давлат бюджетидан аҳолига хилма-хил ижтимоий ёрдамлар кўрсатади (нафақа, стипендия, пособия). Буларни трансферт тўловлари дейилади.

• Соф солиқлар деганда, бутун солиқлардан давлатнинг аҳолига қайтариладиган трансферт тўловларини айириб, қолган қолдиққа айтилади.

Ҳукумат ва молия бозори

Ҳукумат молия бозорлари билан давлат қарзи орқали боғланган. Агар бюджет дефицитли бўлса, ҳукумат аҳолидан, фирмалардан молия бозори орқали қарз олади. Агар бюджет ижобий сальдога эга бўлса, ҳукумат аҳолига, корхоналарга, молия бозори орқали ўз қарзларини қайтаради. Шунинг учун оқим икки томонлама характерга эга. Ҳаётда иккала томондан ҳам оқиб туради.

Ҳукумат ва маҳсулот бозори

• Ҳукумат маҳсулот бозорлари билан давлат харидлари орқали боғланган. Ҳукумат ўз олдига қўйилган вазифаларни бажариш учун унга моддий ресурслар керак. Буларни у бюджет ҳисобидан маҳсулот бозоридан харид қилади.

Ҳукумат ва фирмалар, ҳукумат ва ресурслар бозори

Ҳукумат фирмалар билан дотация ёки субсидия орқали боғланган бўлади. қолоқ иқтисодиётда ҳукумат билан фирмалар ўртасидаги оқим катталиги билан фарқ қилади.

Ҳукумат давлат секторига эга бўлганлиги учун, у ресурслар бозори билан ҳам алоқа қилиб туради.

Истеъмол ва жамғарма

Аҳолининг истеъмол бозорида пулини ишлатмайдиган қисми - бу,

а) соф солиқлар, улар давлат ихтиёрига келиб тушади ва

б) молия бозорига ишлатиладиган жамғармалардир. Булар маҳсулот ва даромадлар доиравий оборотидан «оқиб кетувчи» (утечка) дейилади. «Утечка» ва истеъмолга кетадиган харажатлар миллий даромадга баробар бўлади.

инъекциялар

Оила харажатлари бўлмаган 2 тур товар ва хизматларга қилинадиган харажатлар бор. Булар инвестиция ва давлат харидларидир. Бу оқимлар доиравий айланишга қилинадиган «инъекция» лар дейилади. Истеъмолга қилинадиган бутун харажатлар ва «инъекция» доим миллий даромадга тенг. Миллий истеъмол баробар маҳсулот истеъмоли харажарлари плюс инвестиция харажати плюс давлат хариди.