Makroiqtisodiy tahlil va prognozlash

11-BOB. IQTISODIY O‘SISHNI PROGNOZLASH.
§11.1.Iqtisodiy o‘sish tushunchasi, uning turlari va prognozlashda ishlatiladigan modellar.
Iqtisodiy o‘sish tushunchasining mohiyati ishlab chiqarish hajmining kengayishi, mahsulot ishlab chikarish hajmining o‘sishi va milliy daromadning ko‘payishi bilan ifodalanadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida iqtisodiy o‘sish ishlab chiqarishning rivojlanishi va funksionallashtirish qonuniyatidir. SHu bilan bir qatorda bozor iqtisosodiyotida, jamiyat talabini to‘la to‘kis kondira oladigan va ishlab chiqarish kuchlari yuqori darajada rivojlangan, bilimlar asosida iqtisodiyotni boshqarish natijasida iqtisodiy o‘sishga erishish talab qilinadi. Iqtisodiyotni tahlil qilish va prognozlash nazariy va amaliy jihatdan 2 xil bo‘ladi: moddiy, omilli va narxli; milliy daromadni iste’molga va jamg‘arishga taqsimlanish nuqtai nazardan. Ishlab chiqarishni bunday tashkil etilishi iqtisodiy o‘sishga olib keladi, u mamlakat iqtisodiyoti darajasida milliy daromadlar ko‘rinishida yoki yakuniy yalpi mahsulot ko‘rinishida ko‘rib chiqish qulay bo‘lib hisoblanadi. Iqtisodiy darajalarinig umumiy sifatidan kelib chiqib iqtisodiy o‘sish ko‘rsatgichlari quyidagilarga bo‘linadi:

• 
  u ko‘rsatgichlarni o‘zaro bog‘liqligini va ijtimoiy-iqtisodiy o‘sishni ko‘rsatib beradi;
  
• 
  korxonalar faoliyati va tarmoqlarning ob’ektiv va subektiv farqini ko‘rsatib, ularni butun xo‘jalik mexanizmini bir qismi sifatida ko‘rib chiqadi;
  

Iqtisodiyotni oldingi, hozirgi va kelajakdagi holatlaridan kelib chiqib iqtisodiy o‘sishni prognozlashtirish va kelajak uchun istiqbolli dasturlarni tuzish mumkin. Quydagi rasmda iqtisodiy o‘sishning mantiqiy modeli keltirilgan bo‘lib, u ishlab chiqarish omillarini yakuniy natijalar bilan bog‘laydi.

Mantiqiy modeldan ko‘rinib turibdiki bozor iqtisodiyoti sharoitida o‘sish jarayoni qonuniyatlarini shakllantirish va iqtisodiy-matematik modelini yaratish, va model yordamida iqtisodiyot ob’ektlarini prognozlashtirish mumkin. YAratiladigan modelning turi, iqtisodiy o‘sishning talablari, unga ta’sir etuvchi omillari va ularning o‘zaro aloqadorligiga bog‘liq.

Tabiiy resurslarga

Iste’mol resurslarga

Ishlab chiqarish resurslariga (investitsiya)
Tabiiy resurslarga