Makroiqtisodiy statistikada qo‘llaniladigan guruhlash. Makro-mikroiqtisodiy ko‘rsatkichlar

«O‘zbekiston Respublikasida Mulkchilik to‘g‘risida»gi Qonunga binoan (4modda) mulk quyidagi shakllarda yuzaga keladi:

• • fuqarolarning shaxsiy va xususiy mulki;
• • jamoa (shirkat) mulki, shu jumladan, mahalla, kooperativ mulk, … aksionerlar jamiyati …;
• • Respublika, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, ma’muriy-hududiy tuzilmalar (maishiy) mulkdan iborat davlat mulki;
• • aralash mulk;
• • qo‘shma korxonalar, ajrabiy fuqarolar, tashkilotlar va davlat, shuningdek, ajnabiy yuridik shaxslar mulki.

Ushbu guruhlashga asosan xo‘jalik yurituvchi barcha sub’ektalar makrodarajada quyidagicha guruhlanadi:

• 1. Davlat mulki.
• 2. Jamoa-kooperativ mulki.
• 3. Jamoa mulki.
• 4. Turli jamiyatlar (aksionerlik) mulki;
• 5. Xususiy mulk.
• 6. Shaxsiy mulk.

Xo‘jalik yurituvchi sub’ektalrning mulk shakli bo‘yicha bunday guruhlar bo‘lib faoliyat ko‘rsatkichlarining ifodalanishi mamlakat yalpi ichki mahsulotini yaratishda ularning o‘rnini, qanday o‘zgarayotganligini aniqlash imkonini beradi.

• Xo‘jalik yurituvchi sub’ektalrning mulk shakli bo‘yicha bunday guruhlar bo‘lib faoliyat ko‘rsatkichlarining ifodalanishi mamlakat yalpi ichki mahsulotini yaratishda ularning o‘rnini, qanday o‘zgarayotganligini aniqlash imkonini beradi.
• O‘zbekiston Respublikasi hududi 447,4 ming kv.km. bo‘lib, tabiiy, iqlim sharoiti, aholi joylanishi, iqtisodiy salohiyati har xildir. Shuning uchun ham makroiqtisodiy faoliyat ko‘rsatkichlarini statistik o‘rganishda iqtisodiy hududlar va ma’muriy bo‘linishlari bo‘yicha guruhlash lozim bo‘ladi. O‘zbekiston hududi tabiiy joylanishi va iqtisodiy rivojlanishi bo‘yicha 8 ta iqtisodiy rayonga bo‘linadi. Bular: Toshkent, Mirzacho‘l, Farg‘ona, Samarqand, Buxoro-Qizilqum, Qashqadaryo, Surxandaryo va Quyi-Amudaryo iqtisodiy rayonlaridir («Iqtisodiy geografiya» fanidan bu iqtisodiy hududlarning guruhlashtirish mohiyatini chuqur o‘qigansizlar).

Iqtisodiy faoliyat turlarini tarmoqlar bo‘yicha tasniflash

• Mamlakatda xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar juda ko‘p bo‘lib, ularni ishlab chiqarayotgan mahsulot turlari, bajarayotgan xizmatlarining bir xilligi, texnologik jarayonlarning o‘xshashliklari (ma’muriy-hududiy jihatdan qayerda faoliyat ko‘rsatishiga qaramasdan) bo‘yicha guruhlash mumkin. Misol uchun, non ishlab chiqarish texnologiyasi barcha hududlarga bir xil. Non ishlab chiqarish uchun un, yog‘ va shu kabi mahsulotlar ishlatilib, tez tayyor bo‘ladi va tez sotilib iste’mol qilinadi. Bunday misollarni ko‘plab keltirish mumkin.