Majolis un-nafois

“Ul sanamkim suv yaqosinda paridek o`lturur, G`oyati nozukligidin suv bila yutsa bo`lur”.

baytida ―o‘lturur‖ so‘zi bilan ―bo‘lur‖ so‘zini qofiya qilgani uchun qofiyasida

―aybg‘inasi bor‖ deb ta‘kidlaydi.

Tazkirada Navoiy qator shoirlarning she‘rlarini ma‘nosizligi, mantiqsizligi, g‘oyasizligi uchun tanqid qiladi. U Qobiliy degan shoir haqida uning she‘rlarini

―hech mazasi yo‘qtur‖ deb yozadi va uning ijodidan bu fikrni tasdiqlovchi quyidagi misolni keltirib o‘tamiz:

“Ajab navbad bu lutfi arzon ki binavozi g`aribonro, Navozish z-onki rasmu odati xubast xuboiro”.

Tarjimasi: Arzon lutf-marhamat qilib, g‘ariblarni yo‘qlab qo‘ysang yomon bo‘lmasdi, chunki marhamat (ko‘rgazish) go‘zallarning go‘zal odatidir. Go‘zal mahbuba marhamatini arzon deyish, buning ustiga yorning o‘z oshig‘iga lutf qilishini oddiy odat hisoblash mumtoz adabiyotimizdagi dunyoviy ruhda yozilgan she‘rlar talabiga aslo mos kelmaydi. Shuning uchun ham Navoiy shoir ―…bu she‘r bilan o‘zin hajv qilibdi‖, deb yozadi va baytning badiiy qimmati past ekanligini ko‘rsatib beradi²⁶.


Navoiy Mir Sayyid Hasan degan shoirning bir bayti ustida ketgan munozara haqida so‘zlab, unga bu baytning ma‘nosi yo‘q, notekis, tuturuqsiz ekanligi aytilganda u hammani nodon-johil sanab, bu baytini Iroqqa Ya‘qub Mirzo o‘rdasiga yuborganini aytadi. So‘z quyidagi bayt ustida ketgan edi:

²⁶ Шайхзода M. Кўрсатилган китоб. 83- б.