Majolis un-nafois

Shohidi ichlolro be mulki u nabvad libos, 

Balki ichlol az chaloli u kunad machd iltimos”. 

Bu  qasida  matla‘ining  birinchi  misra‘ida  abjad  hisobi  bilan  849  (1445-46) 

berilgan, ikkinchi misra‘idan ham xuddi shu ta‘rix chiqadi. 

Ikkinchi  majlisda  Sayid  Kamol  Kachkul  ta‘riflanganda:  ―Ammo  ulcha  faqir 

ko‗rdum,  Hazrat  Xoja  Abu  Nasr  Porso  (quddisa  sirruhu)  favt  bo‗lg‗onda  marsiya 

aytib  erdikim,  necha  baytining  har  misrai  Xoja  favtig‗a  tarix  erdi  va  necha  bayti 

mustag‗raq  tarix  erdi,  va  necha  bayti  har  bayt  uch  va  to‗rt  tarix  erdikim,  bayt 

ma‘nosig‗a  futur  yo‗l  topmaydur  erdi.Bu  ishlar  bashar  savhidin  tashqari  uchun  ani 

derlar erdikim, Atorudni istixroj qilibdur.‖«Majolis» tarjimoni Muhammad Qazviniy 

Navoiyning bu so‗zlarini tarjima qilar ekan, xuddi shunday ta‘rixli qasidani Navoiy 

vafotiga  uning  yaqin  do‗stlaridan  Sohib  Doro  yozganligini  ilova  qiladi  va  har 

                                                           

20

 Ўша асар. 26- б. 

---

45 

 

baytning  birinchi  misraidan  ―abjad‖  hisobida  shoirning  tug‗ilgan  yili  va  ikkinchi 

misraidan  vafoti  sanasi  chiqadigan  qasidadan  birinchi  baytini  keltiradi.  ―Bu  ishlar 

bashar  savhidin  tashqari  uchun  ani  derlar  erdikim,  Atorudni  istixroj  qilibdur‖.  Bu 

yerda  Navoiy  shoirning  ta‘rixli  qasidasining  yuksak  ta‘rifini  berib,  uning  iqtidoriga 

qoyil  qolganini  bildiradi  va  zamondoshlarini  shoir,  yozuvchilar  homiysi,  Atorud, 

(Merkuriy) aql, iste‘dod qudratining ramzi sanalgan sayyorasini go‗yo u kashf etgan, 

degan mubolag‗ali e‘tirofni keltiradi.Uchinchi majlisda Navoiy kabudjomalik bo‘lgan 

Mavlono Sohib haqida xabar beradi, Sohib Navoiy vafotiga marsiya ta‘rix yozganini 

xabar qiladi. Muhammad Qazviniy esa Sohibning insho fanida mohir bo‗lganini qayd 

etadi  va  Navoiy  bilan  Sohib  oralarida  bir  safar  asnosida,  bo‗lib  o‗tgan  hazl-

mutoyibani  keltiradi  hamda  abjad  hisobida  har  baytning  birinchi  misrasidan 

Navoiyning  tug‗ilgan  yili  ikkinchisidan  vafoti  yili  ta‘rixi  chiqadigan  qasida 

marsiyasini  beradi.  Bu  qasida  har  bandi  8  baytli  5  banddan  iborat  bo‗lib,  shunday 

boshlanadi: