Majidov taxir shadmanovich

4.2 Gidrologiyaning asosiy tushunchalari. 
Er yuzidagi suv manbalari va ulardagi jarayonlarni hamda bu jarayonlarning
qonuniyatlarini quruqlik gidrologiyasi fani o‘rganadi. Gidroenergetikaning
gidrologik asosi bo‘lib, barcha suv xo‘jaligi hisoblaridagidek oqim rejimi
xizmat qiladi. Oqim rejimi quyidagi xarakteristikalar bilan aniqlanadi
[19]
.
Davlatlar
Amudaryo havzasi
Sirdaryo havzasi
Orol dengizi
havzasi
SHakl-
lanadi-
gan
Iste’-
mol
qilina-
digan
SHakl-
lanadi-
gan
Iste’-
mol
qilina-
digan
SHakl-
lanadi-
gan
Iste’-
mol
qilina
digan
O‘zbekiston
5,14
38,91
6,39
17,28
11,53
56,19
Qirg‘iziston
4,04
0,38
26,79
4,03
30,83
4,41
Tojikiston
44,18
9,88
0,38
2,46
44,56
12,34
Qozog‘iston
-
-
2,50
12,29
2,50
12,79
Turkmaniston
2,79
21,73
-
-
2,79
21,73
Afg‘oniston
22,19
7,44
-
-
22,19
7,44
Jami
78,34
78,34
36,06
36,06
114,40
114,40

---

67
1. Suv sarfi (Q) 
– 1 sek vaqt ichidagi manbasining ma’lum kesim yuzasidan
o‘tayotgan suv hajmiga aytiladi va l/s hamda m
3
/s larda o‘lchanadi.
Q = W / t 
Bu erda: 
W –
1 sek o‘tayotgan suv hajmi(l, m
3 
)
t –
vaqt birligi (sek, minut, soat).
31-rasm. Daryoning yillik gidrografi.
Daryoning yoki har qanday suv manbasining vaqtga nisbatan suv sarfini
xronologik o‘zgarishini tasvirlovchi grafiklarga
gidrograflar
deyiladi (31-rasm). 
Gidrograflar suv manbasida o‘tkazilgan gidrometrik o‘lchashlar-ning natijalari
asosida quriladi.
Gidrograflar ma’lum – soatlik, kunlik, o‘n kunlik, oylik, yillik va hakozo

---

68
vaqt uchun quriladi. Gidrograflarda suv sarfining masimal, o‘rtacha va minimal
miqdorlari ham ko‘rsatladi.