Майдоний транзисторларни тадқИҚ этиш ўҚув лаборатория мажмуасини

 
 
2.3. Майдоний транзистор статик характеристикаларини тадқиқ этиш 
 

---

28 
Ишнинг мақсади: Майдоний транзистор статик характеристикалари ва 
дифференциал параметрларини ўрганиш, транзистор ишига температуранинг таъсирини 
тадқиқ этиш. 
1. Лаборатория ишини бажаришга тайѐргарлик кўриш:
 
Лаборатория ишида тузилиши ва схемаларда шартли белгиланиши 2.5- расмда 
келтирилгани канали р- турли майдоний транзистор тадқиқ этилади. 
а) б) 
2.5-расм. МТ тузилмаси (а) ва унинг шартли белгиси (б). 
Сток токи затворга кучланиш бериш орқали бошқарилади, яъни бошқарилаѐтган р-
n ўтишга тескари кучланиш U
ЗИ
>0 берилади. U
ЗИ
даги беркитиш кучланиши ортган сари 
ҳажмий заряд соҳасининг кенглиги ортиб боради. Натижада берилган U
СИ
кучланиш 
қийматида канал кенглиги кичраяди, унинг қаршилиги R
K
ортади, демак сток билан исток 
оралиғидаги сток токи I
С
камаяди. 2.6- расмда бошқариш характеристикаси I
C
= f (U
ЗИ
) 
келтирилган. Бошқарувчи р-n ўтишнинг ҳажмий заряд соҳаси ва асос билан канал 
орасидаги р-n ўтиш бириккандаги (сток токи I
C
нольга тенг бўладиган) затвор кучланиши 
қиймати бўсағавий кучланиш U
БЎС
деб аталади. 

---

29 
2.6-расм. МТ сток – затвор характеристикаси. 
Тўйиниш 
режимида 
ишлаѐтган 
майдоний 
транзистор 
бошқарув 
характеристикасини қуйидаги боғлиқлик билан аппроксимациялаш қулай. 
2
3
max
1





 

БЎС
И
C
C
U
U
I
I
,
(2.1) 
бу ерда I
C max
 – максимал сток токи затвор – исток кучланиши ноль U
ЗИ
= 0 га мос 
келувчи бошланғич сток токи. 
Бошқарув характеристикасидан (6.2- расм) характеристика тиклиги аниқланиши 
мумкин. 
const
си
U
dU
dI
S
И
C


3
. 
(2.1) аппроксимациядан фойдаланилганда тиклик қуйидагича аниқланади: 








БЎС
И
БЎС
C
U
U
U
I
S
3
max
1
2
, 
(2.2) 
Майдоний транзистор чиқиш характеристикалар оиласи 2.3 – расмда келтирилган. 
Характеристиканинг бошланғич соҳаси (U
СИ

СИ.ТЎЙ
) чизиқли режимга мос келади. Бу 
режимда канал бутун исток-сток оралиғида мавжуд бўлади, шунинг учун U
СИ
ортган 
сари, чизиқли қонунга мос равишда сток токи 
K
CИ
C
R
U
I

ҳам ортади. 
U
СИ

СИ.ТЎЙ 
 да транзистор тўйиниш режимига ўтади, бу соҳада сток токи I
С
сток 
кучланиши U
СИ
га кучли боғлиқ бўлмайди. Икки режим чегараси ҳисобланган тўйиниш 
кучланиши U
СИ.ТЎЙ
затвордаги кучланиш U
ЗИ
га боғлиқ бўлади ва қуйидаги формуладан 

---

30 
аниқланади: U
СИ.ТЎЙ
=U
ЗИ
–U
БЎС.
. Чиқиш характеристикасидан (2.3 - расм) чиқиш 
қаршилиги аниқланиши мумкин 
const
зи
U
I
U
r
C
CИ
ЧИК




. 
2.7-расм. МТ сток характеристикалар оиласи. 
Бу катталик тўйиниш режимида ҳисобланса, катта қийматга эга бўлади, шунинг 
учун транзистор кучайтиргич сифатида ишлатилаѐтганда схеманинг сокинлик нуқтаси шу 
режимда танланади. Чизиқли режимда транзистор чиқиш қаршилиги затвордаги кучланиш 
U
ЗИ
га боғлиқ ва тахминан танланган ишчи нуқтада U
СИ
кучланишини I
С
токка нисбати 
кўринишида ѐки 2.3 – формуладан аниқланиши мумкин.
БЎС
И
K
K
U
U
R
R
3
0
1


, 
(2.3) 
бу ерда
max
0
3
C
БЎС
K
I
U
R

.