Mahsus xossali po’latlar Reja: Umumiy ma’lumotlar. Oddiy sifatli konstruktsion po’latlar

1. Asbobsozlik po’latlari klassifikatsiyasi.

Asbobsozlik po’latlari va qotishmalaridan turli kesuvchi, deformatsiyalovchi xamda o’lchov asboblari tayyorlanadi. Mashinasozlikda turli xil asboblar ishlatiladi va asboblarning sifati ishlab chiqariladigan maxsulotni sifatiga, mexnat unumdorligiga katta ta’sir ko’rsatadi.

Asbobsozlik po’latlari yuqori qattiqlik va yeyilishbardoshlikka ega bo’lishi kerak. Yuqori qattiqlikka erishish uchun asbobsozlik po’latlari tarkibida 0,7...1,2% uglerod bo’ladi.
Asbobsozlik po’latlari qo’llanish joyiga va xossalariga ko’ra klassifikatsiyalanadi. Yu.G.Gellerning taklifiga ko’ra asbobsozlik po’latlari issiqbardosh bo’lmagan, issiqbardosh va yuqori issiqbardosh po’latlarga bo’linadi.
Po’latni issiqbardoshliligi uning qattiqligini pasayishiga olib keladigan temperatura bilan ifodalanadi.
Issiqbardosh bo’lmagan po’latlar toblanib bo’shatilganda erishilgan qattiqligini 200-300⁰S lar yo’qota boshlaydi, yarimissiqbardosh po’latlar 300...500⁰S da va issiqbardosh po’latlar esa 500...625⁰ da bunday xodisaga uchraydi.
Bulardan tashqari asboblik po’latlari:
a) yuqori qattiqlikka va yeyilishbardoshlikka ega bo’lgan po’latlar;
b) qovushqoqligi yuqori bo’lgan po’latlarga bo’linadi.
Birinchi (a) guruxi po’latlar tarkibida 0,7...1,5%, ikkinchi (b) gurux po’latlarda esa 0,4...0,7% uglerod bo’ladi.
Qo’llanilishiga ko’ra asbobsozlik po’latlari:
a) kesuvchi asboblar uchun;
b) sovuqlayin deformatsiyalovchi shtamplar uchun;
v) issiqlayin deformatsiyalovchi shtamplar uchun po’latlarga bo’linadi;
g) o’lchov asboblari uchun po’latlarga bo’linadi.


2. Asbobsozlik po’latlarining asosiy xossalari.

Qattiqlik. Po’latning qattiqligi uning tarkibidagi uglerod miqdoriga bog’liq. Yuqori qattiqlik po’latni yuqori yeyilishbardoshligini taominlaydi.

Mustaxkamlik. Asbobsozlik po’latlarining egilishdagi mustaxkamligi yuqori bo’lishi kerak.
Qovushqoqlik. Asbobsozlik po’latlari ma’lum darajada qovushqoq xam bo’lishi kerak. Bunga po’latdagi uglerod miqdorini kamaytirish va bo’shatish temperaturasini oshirish yo’li bilan erishish mumkin.
Texnologik xossalar. Asbobsozlik po’latini kesib ishlanuvchanligi, jilvirlanuvchanligi, toblanuvchanligi, o’ta qizishga, darz ketishga qarshiligi yuqori bo’lishi kerak.