Махсус таълим вазирлиги

Хўжалик операциясининг 
мазмуни 
Сумма, 
сўм 
Ҳисобварақлар 
корреспонденцияси 
Жамғариш 
усули 
билан 
Бевосита 
киритиш 
усули 
билан 
1 Олдиндан тўлов акс 
эттирилди (50%х4000х795) 
1590000 5110 6310 5110 6310 
2 Маҳсулот сотиши акс 
эттирилди (3000х70) 
3200000 3190 6310 9620 6310 
3 Юкланган махсулотга ҚҚС 
ҳисоблаб ѐзилди 
(3000х700х20/120) 
533333 3190 6310 9620 6310 
4 Олинган бўнак ҳисобга 
киритилди 
1590000 6310 4010 6310 4010 
3 Ой охирига сальдо 
(320000-
1590000=1610000/2000=805 
Ой охирида қарз қолдиғи МБ 
курсига мос келганлиги туфайли 
қайта баҳолаш ўтказилмайди. 
5 Тўлов олингани акс 
эттирилди (2000х810) 
1620000 5210 4010 5210 4010 
6 Курс фарқини молиявий 
натижаларга ҳисобдан 
чиқариш акс эттирлади: 
- жамғариш усули билан 
(2000х(810-805) 
-бевосита киритиш усули 
билан
10000 
6230 9540 4010 9540 
4010 - «Харидор ва буюртмачилардан олишга доир ҳисобварақ-
лар» ҳисобварағи билан корреспонденцияда акс эттирилиши ѐки 
бевосита киритиш усули бўйича 9540 - «Валюта курси фарқларидан 
даромадлар» ҳисобварағи кредитига ҳисобдан чиқарилиши мумкин. 
Харидорлар билан ҳисоб-китоблар бўйича ой охиридаги қарз қолдиғи 
МБ курси билан мос келганлиги туфайли мазкур мисолда қарзни 
қайта баҳолаш амалга оширилмайди. 
Хорижий харидордан юкланган товарлар учун тўлов жамғариш 
усули бўйича келиб тушганда 4010- счѐт улар ҳисобга киритилган 
санадаги курс бўйича пул маблағлари ҳисобга олинадиган счѐт билан 
кредитланади- 3240000 сўм (4000х810). Мазкур санадаги қарз 10000 

---

100 
сўм (20000х(810-805) қўшимча ҳисобланган ҳолда 6230- счѐт билан 
корреспонденцияда 4010- счѐт дебети бўйича қайта баҳоланади. 
Жамғарилган ва валютадаги дебиторлик қарзларини ҳар ойда қайта 
баҳолаш натижасида юзага келадиган курсдаги мусбат фарқлар 
уларнинг сўндирилишига қараб молия-хўжалик фаолияти натижала-
рига киритилади ҳамда 6230- счѐт кредитига ҳисобдан чиқарилади. 
Бевосита киритиш усули бўйича келиб тушган санадаги ЎзР МБ 
курси бўйича акс эттирилади, курс фарқи эса 9540- счѐт кредитига 
ҳисобдан чиқарилади. 
Мисол. Хўжалик юритувчи субъект республика ҳудудида 
рўйхатдан ўтган ва фаолият юритаѐтган хорижий компанияга 
маркетинг хизматларини кўрсатди. Ҳақ эвазига хизмат кўрсатиш 
шартномаси бўйича ишлар қиймати ҚҚСни ҳисобга олган ҳолда 
3000 АҚШ доллларини ташкил қилди. Буюртмачи томонидан ўтган 
ойда юз фоизлик олдиндан тўлов АҚШ долларида амалга оширилган. 
Доллар курси қуйидагини ташкил қилган: 
- пул келиб тушган пайтда -620 сўм; 
- ой охирида -625 сўм; 
- бажарилган ишлар далолатномасини имзолаш пайтида-630 сўм. 
Жамғариш усули бўйича 15000 сўм (3000х(625-620)) миқдорида 
курсдаги манфий фарқ 6310 - «Харидорлар ва буюртмачилардан 
олинган бўнаклар» ҳисобварағи билан корреспонденцияда 3190 - 
«Бошқа олдиндан тўланган тўловлар» ҳисоб варағи дебетига, бево-
сита киритиш усули бўйича эса 9620-«Валюта курси фарқларидан 
зарарлар» ҳисоб варағи дебетига киритилади. Хорижий шерикка 
ҳисобот ойи охиридаги кредиторлик қарзи 1860000 сўмни 
(1845000+15000) ташкил қилади. 
Жамғариш усули бўйича бажарилган ишлар далолатномасини 
имзолаш чоғида 1890000 сўмлик (1860000+3000)*(630-625) сумма-
даги қарз қайта баҳоланиши ва ҳисобда акс эттирилиши лозим. 3190- 
Ҳисобварақда жамланган курсдаги манфий фарқлар кредиторлик 
қарзи сўндирилишига қараб молия-хўжалик фаолияти натижаларига 
киритилади ҳамда 3190-счѐт кредитидан 9620-счѐт дебетига ҳисобдан 
чиқарилади. 
Бевосита киритиш усули бўйича курс фарқи 9620- счѐт дебетида 
4010 счѐт билан корреспонденцияда акс эттирилади. 
Хорижий валютага оид операциялар бўйича курсдаги манфий 
фарқ фойда солиғини ҳисоб-китоб қилиш чоғида солиқ солинадиган 

---

101 
базани камайтиради (Харажатлар таркиби тўғрисидаги Низомнинг 
3.3- банди).