Махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

Номоддий объектлар амортизациясини ҳисоблаш қайдномаси (НМА-3 шакл).
Корхоналарда номоддий активлардан фойдаланиш жараёнида улар ўзларининг дастлабки қийматини йўқотиб боради. Ушбу актив-лар бухгалтерия ҳисоби миллий стандарт қоидаларига асосан номоддий активда мужассамлашган истеъмол хусусиятлари сарфланганда, баланс қиймати тегишли суммага камайиб боради. Бу эса, номоддий активларнинг бутун фойдали ҳизмат қилиш муддатлари давомида қолдиқ қиймати чегирилган ҳолда, дастлабки қийматини харажатга мунтазам ўтказиш ҳисобига амалга оширилади. Демак, номоддий активларга амортизация ҳисобланганда, белгиланган меъёрларга асосан «Номоддий активларига амортизацияни ҳисоблаш қайдномаси» тузилиши керак.


5.3. Номоддий активларнинг аналитик ва синтетик ҳисоби.
Номоддий активларни бухгалтерия ҳисобида ҳисобга олиш учун қуйидаги ҳисобварақлар очилган:
0410-«Патентлар, ноу-хау ва лицензиялар»
0420-«Савдо маркалари, товар белгилари ва саноат намуналари»
0430-«Дастурий таъминот»
0440-«Ер ва табиат ресурсларидан фойдаланиш ҳуқуқи»
0450-«Ташкилий харажатлар»¹³
0460-«Франшизалар»
0470-«Муаллифлик ҳуқуқлари»
0480-«Гудвилл»
0490-«Бошқа номоддий активлар».
Номоддий активларнинг кирим қилиниши қуйидаги кўринишларда бўлади:

• 
  Корхона томонидан яратилиши;
  
• 
  Бошқа корхоналардан сотиб олиш;
  
• 
  Текинга олиш;
  
• 
  Номоддий активни муассислар томонидан корхонанинг устав капиталига уларнинг улуши тарзида ёки акцияларнинг ҳақини тўлаш ҳисобига киритиш.
  

Номоддий активларни кирим қилишда қуйидаги ҳужжатлар расмийлаштирилади:

• 
  Номоддий активлар корхона томонидан яратилганида - номоддий активни барпо этиш тўғрисидаги шартнома; корхона раҳбарининг барпо этилган объект тўғрисидаги ҳужжатларга махфийлик мақомини бериш ва бу ҳужжатлардан фойдаланувчилар доирасини чеклаб қўйиш йўли билан объектни ноу-хау сифатида хизмат ёки тижорат сири режимини таъминлаш тўғрисидаги муҳофаза ҳужжати; объектни барпо этишга кетган харажатларни тасдиқловчи ҳужжатлар; объектни кирим қилиб олиш тўғрисидаги далолатнома ва баҳолаш далолатномаси;
  
• 
  Пулга сотиб олинган тақдирда - ҳуқуқлар берилганлиги тўғрисидаги шартнома, амалга оширилган тўловларни тасдиқловчи ҳужжатлар, қабул қилиб олиш далолатномаси;
  
• 
  Текинга олинган тақдирда - ҳуқуқлар берилганлиги тўғрисидаги шартнома, қабул қилиб олиш далолатномаси ва баҳолаш далолатномаси;
  
• 
  Номоддий активни муассислар томонидан корхонанинг устав фондига уларнинг улуши тарзида ёки акцияларнинг ҳақини тўлаш ҳисобига киритилганида - таъсис ҳужжатлари, қабул қилиб олиш далолатномаси ва баҳолаш далолатномаси.
  

Тегишли шартномалар асосида корхона мутахассислари ва четдан жалб этилган мутахассислар кучи билан барпо этилган номоддий активлар объектлари 0830-«Номоддий активларни сотиб олиш» ҳисобварағининг кредити билан корреспонденцияда 0410-0490-ҳисобварақлар дебети бўйича ҳақиқий таннархига қараб номоддий активлар сифатида кирим қилинади.
Бошқа корхона ва шахслардан сотиб олинган номоддий активлар 0830-«Номоддий активларни сотиб олиш» ҳисобварағининг кредити билан корреспонденцияда 0410-0490 ҳисобварақлар дебети бўйича кирим қилинади.