Махсус таълим вазирлиги термиз давлат университети

Фаолият хавфсизлигини таъминлаш усуллари
Хавфсизлик - ҳаёт фаолияти хавфсизлигининг асосий ўзагини ташкил этади, у инсон фаолиятининг ҳолати ҳисобланади. Бу ҳолатда инсонлар маълум эҳтимолликда юзага келаётган хавфларни бартараф қилишга ҳаракат қилади.
Хавфсизлик усулларини ўрганишдан олдин, биз қуйидаги янги тушунчаларни киритамиз. Кўрилаётган фаолият жараёнида инсоннинг турган жойи гомосфера дейилади.
Ҳар доим ва даврий равишда содир бўлиб турадиган хавфли жой ноксосфера дейилади.
Бу сфераларни хавфсизлик нуқтаи назардан қўшиш мумкин эмас.


Хавфсизликни таъминлаш усуллари 3 хил турга бўлинади:
А - методи, гомосфера билан ноксосферани бир-биридан жой ёки вақт жиҳатидан ажратиш усули. Бу усул ишлаб чиқариш жараёнларини механизациялаштириш ва автоматлаштириш, жиҳозларни масофадан бошқариш, манипулятор ва роботларни қўллаш билан амалга оширилади.
Б - методи хавфсизлик принципларини қўллаб, хавфларни йўқ қилиш ва ноксосферани (ишлаб чиқариш муҳитини) нормаллаштириш, ҳамда ноксосфера тавсифларини инсон тавсифларига мослаштиришга асосланади. Бу усул инсонларни шовқин, чанг, газ, жароҳатланиш ва ҳоказо хавфли омиллардан ҳимоя қилишга қаратилган тадбирлар мажмуаси ҳамда қисман хавфсиз техникани яратиш билан амалга оширилади.
Агар А ва Б методларни қўллаш билан талаб қилинган хавфсизлик даражасига эришиш таъминланмаганда, В - метод қўлланилади.
В - методи тегишлича ҳимоя воситалари ёрдамида инсонларнинг ҳимояланиш хусусиятларини оширишга ҳамда инсонни ноксосферага мослаштиришга асосланган.
Бу усул касбий танлаш, ўқитиш, инструкциялар бериш, психологик таъсир қилиш ва шахсий ҳимоя воситаларини қўллаш билан амалга оширилади. В-методни амалга оширишда ноксосфера тавсифларини ўзгартириш учун ҳар хил воситалар қўлланилади.
Реал шароитларда юқорида келтирилган усулларнинг биттаси ёрдамида зарур хавфсизлик даражасини ҳар доим таъминлаш мумкин бўлмайди. Бундай ҳолатларда юқорида келтирилган усуллар мажмуасини қўллаш мақсадга мувофиқ бўлади.