Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

хромонемалар
деб юритилади. 
Хромонемаларда юмалоқ яхшигина кўринадиган ва тўқ бўяладиган 
қурилмалар бўлиб уларни 
хромомералар
деб аталади. Улар гистон 
оқсиллар атрофида ДНК молекуласининг зич ўралиши натижасида ҳосил 
бўлган. Хромомералар сони, ўлчами ва хромонемаларда жойлашиш 
тартиби иккала хроматидада ҳам бир хил бўлади ва ҳар қайси хромосома 
учун нисбатан турғун бўлади. Ушбу белгига қараб айрим хромосомаларни 
идентификация қилиш ва бошқа хромосомалардан фарқ қилиш мумкин. Бу 
даврда ДНК молекуласи ва унда жойлашган генлар актив бўлмаган 
ҳолатда бўладилар. 
Хромосома фаолиятининг 2-даври 
интерфаза
ёки функционал давр 
деб аталади. У ҳужайранинг, бинобарин, ядронинг бир бўлиниши билан 
иккинчи бўлиниши орасидаги даврни ўз ичига олади. Бу даврда ҳужайра 
ядросининг кейинги бўлинишига тайёргарлиги билан боғлиқ жараёнлар 
намоён бўлади. Интерфаза ўз навбатида учта кетма-кет келадиган 
даврларга бўлинади: 
1.
Синтездан аввалги давр. G
1
ҳарфи билан белгиланган бу даврда 
ҳужайра ўсади ва унда ДНК синтезланишини таъмин этувчи жараёнлар 
содир бўлади. Бу даврда ДНК нинг репликацияланиши учун зарур бўлган 
нуклеотидлар, ферментлар, РНК ва турли оқсил молекулалари синтез 
қилинади. 

---

169 
2.
.Синтез даври. S ҳарфи билан ифодаланган бу даврда ДНК 
репликацияланиб, унинг миқдори икки ҳисса кўпаяди. Улар янги ҳосил 
бўлаётган хроматидалар таркибига киради. Митохондриялар ва хлоро-
пластлардаги ДНК миқдори ҳам икки ҳисса ошади. Шунинг билан бирга 
РНК ва оқсил молекулалари синтезланиши давом этади, центриолалар 
сони ҳам икки ҳисса ортади. 
3.
Синтездан кейинги (ҳужайра бўлинишидан олдинги) давр. G
2 
ҳарфи билан белгиланган бу даврда РНК ва оқсиллар синтези давом этади. 
Шундай қилиб, интерфаза даврида хромосомалар микроскопда 
бутунлай кўринмайди, чунки унинг таркибидаги хроматида ва ДНК 
молекуласи ипсимон ҳолатда кучли ёйилиб кариоплазманинг кўп қисмини 
эгаллаган бўлади. Фақат шундай ҳолатдагина ДНК молекуласи ва унинг 
бир қисми бўлган генлар актив фаолият кўрсата олади. Бу даврнинг 
охирига келиб ҳар қайси хромосома айрим ДНК молекулаларига эга 
бўлган иккитадан хроматидага эга бўлиб у ДНК молекуласининг оқсиллар 
ёрдамида кўп марта спираллашиб тахланиш натижасида хромосомалар яна 
таёқча ҳолатига келади. Шунинг учун ҳам уларни микроскопда кўриш 
имконияти туғилади. Бундай ҳолатдаги хромосомаларга эга бўлган ядро 
бинобарин ҳужайра навбатдаги бўлинишга тайёр бўлади.