Махсус таълим вазирлиги абу райхон беруний номидаги тошкент давлат техника университети «нефт ва газ» факультети

11.2. Газ тармоқларининг гидравлик иш тартиби
Бизга маълумки газ қувурларини гидравлик ҳисоблашдан мақсад, рухсат этилган босимлар фарқида керакли бўлган газ миқдори билан таъминлаш учун газ қувурларининг диаметрини аниқлашдир.
Паст босимдаги газ тармоқларига истеъмолчилар тўғридан-тўғри уланади. Истеъмолчиларда газ босимининг ўзгариши қуйидагиларга боғлиқ:
1. Газ босимининг ҳисобли фарқи қийматига ва газ оқими ҳаракати бўйича истеъмол нуқтасидан газдан фойдаланувчи ускунагача унинг фойдаланиш даражасига боғлиқ.
2. Газдан фойдаланувчи қурилманинг иш тартибига;
3. Истеъмол тармоғи нуқтасидан газ босимининг бошқарилув усулига.
Газдан фойдаланувчи қурилмаларнинг ишлаши меъёрий ҳолатда бўлиши учун газ тармоғида босимнинг бир хиллилиги таъминланиши керак. Бундай ҳолатга эришиш учун газ тармоқларини гидравлик ҳисоблаш ва бошланғич босимларни бошқариш усулларида бошланғич маълумотларни тўғри танлаш ҳисобидан амалга оширилади.
11.1. расмда истеъмолчиларнингтўғридан-тўғри тармоққа боғланганда тармоқнинг гидравлик иш тартиби тасвири келтирилган. Тасвирда M-N оралиқдаги асосий газ қувурларида истеъмолчиларга тармоқланган қувурларнинг босим миқдори ва пезометрик тасвирлари ифода этилган.
Газдан фойдаланувчи қурилмадан олдинги газнинг босими (тўғридан-тўғри тармоққа боғланган) турлича бўлиб, ҳисобли босимлар фарқининг фойдаланиш тенглигига боғлиқдир.

М' I а" 2" 3"б" в" 5" г"

босимлар ҳисоб тартибининг тасвири
Тасвирдаги босим бўлинмаси 1-а асосий газ қувури M-N га қўшилади, 1 нуқта эса шартли равишда 1-а оралиққа кўчирилиб қиймати белгиланади. Планда 1 нуқтанинг жойланиши, 1 нуқтанинг шартли проекиияси 1-а қайрилишда бўлиб, MN чизиғига жойлашади. 1-а нинг пезометр бўлиниши босимлар тасвири 1-а тўғри чизиғида ифода этилган.

Шаҳар газ таъминоти тармоқларида, техник лойиҳалар тармоқланган газ қувури ўлчамларига ҳисобланиб, ишчи тақриз чизмалари эса абонент бўлинмага ҳисобланади. Тармокданган газ қувурлари ΔРτ босимлар фарқига ҳисобланади, абонент бўлинма эса, бино ички газ тармоқлари билан биргаликда ΔР_бул босимга ҳисобланади. Бундай ҳолда босимлар фарқи ҳисоби (ΔР_х=ΔР_тор+ΔР_бул) охирги 4 ва 5 нуқталарга боғланган ва фақат абонентлар учун фойдаланилади. Бу ҳолда босим (Р_м=Р_мин) охирига тенг бўлади. Газ қувурига боғланган бўлинмадан олдинги, охирги боғланиш нуқталари 1-1 ва 3-б ларда, босим Р_ох босимга нисбатан катта бўлиб, бўлинманинг ўзида эса ΔP_бул босимнинг ҳисоби сақланиб қолади.