Махсус сон педагогика 2020

Ключевые слова: дистанционное обучение, аудиторное занятие, 
самостоятельное образование, образовательная технология, качество обучения, 
точное время учебного процесса, адрес учебного процесса, управление учебным 
процессом, статическое состояние системы образования, динамическое 
состояние системы образования. 
 
The issues of electronic and distance learning in the context of the continuous 
development of information technologies and the strong impact of unexpected external 
influences on the educational process are considered. 
Key words: distance learning, classroom lesson, independent education, 
educational technology, quality of education, exact time of the educational process, 
address of the educational process, educational process control, static state of the 
education system, dynamic state of the education system. 
 
Ахборот технологияларининг, яъни ўқув материалларини узатиш ва қабул 
қилишнинг, ўқитувчи ва талаба орасидаги таълимий муносабатларни 
таъминлашнинг техник ва дастурий воситаларининг узлуксиз ривожланиб бориши, 
таълим жараѐнига кутилмаган ташқи таъсирларнинг кучли таъсири (масалан, 
экологик ва техноген ўзгаришлар, пандемия шароитлари) ўқув жараѐнига таълимий 
технологияларни киритиш ва қўллаш тўғрисидаги тушунчаларимизни 
ўзгартирмоқда. Шулардан бири – таълим ва тарбияни ташкил этиш ва амалга 
оширишнинг вақти ва манзили хақидаги тушунчаларимиздаги ўзгаришлардир. Бу 
ўз навбатида таълим сифатини таъминлашда янги муаммоларни юзага 
келтирмоқда.
Масофавий таълимга тегишли манбаларда ―лаборатория тажрибалари бўйича 
дарсликдан бошқа манбалар йўқ‖, ―ўқитувчининг ўзи яхши, лекин онлайн-курслар 
бўйича дарс ўтиш тажрибаси йўқ‖, ―масофавий таълимнинг ривожланиб бориши 
билан бир қаторда талабаларни таълим жараѐнига жалб этишнинг мураккаблашиб 
бориши‖ [1], синхрон ва асинхрон ўқитиш [2], масофавий таълим жараѐнининг 
ички назорат тизимини ишлаб чиқиш [3], масофавий таълимни анъанавий таълимга 
ѐрдамчи қуйи тизим сифатида, мустақил таълимнинг асоси сифатида, таълимнинг 
асосий шакли сифати ривожлантириш [4] каби долзарб масалалар мунтазам 
муҳокама қилиб борилмоқда. 
Хозирги пайтда масофавий таълимнинг ахборот технологиялари ва 
телекоммуникация воситаларига асосланган бир неча воситаларидан
фойдаланилмоқда (1-расм).
Анъанавий таълимда таълим жараѐни вақт ва манзил нуқтаи назаридан асосан 
икки таркибий қисмдан иборат бўлган:
 аудитория машғулотлари. 
 мустақил таълим. 
Шу пайтгача муаян фан нуқтаи назаридан қараганда аудитория машғулотлари 

---

Махсус сон ПЕДАГОГИКА 2020 
41 
Жорий даврда қўлланилаѐтган масофавий таълим 
воситалари
on-line
e-mail
―чат‖
ОТМ 
сайти
Анъанави
й
интернет 
сервислар
и
ОТМнинг 
электрон таълим 
платформалари 
(масалан, Moodle 
тизими)
Компьютер
ли ўқитиш 
дастурлари
ва мустақил таълим орасидаги нисбат соатлар ҳажмида қуйидагича бўлган: ДТС 
таркибидаги малака талаблари асосида ишлаб чиқилган ўқув режаларида мустақил 
таълимга ажратилган соатлар ҳажми муаян фан бўйича соатлар ҳажмининг камида 
25% ва кўпи билан 50% гача ҳажмни ташкил этган. Ушбу маълумотлардан кўриниб 
турибдики, мустақил таълим ва аудитория машғулотлари ҳажмидаги фарқ 
сезиларли даражада юқори бўлмаган. Аммо амалда асосий аҳамият аудитория 
машғулотларига қаратилган. Масалан, мустақил таълим тавсия этилган мавзулар, 
услубий кўрсатма ва талабанинг рефератини баҳолаш билан чекланган. Ҳозирги 
вақтда масофавий таълимда қўллаѐтган усул ва ѐндашувларимиз аудиториядан 
ташқари машғулотларда ва, айниқса, мустақил таълимда қўлланилмаган ва 
синовдан ўтмаган.
Натижада: 
 таълим жараѐни аниқ вақт ва манзилга қатъий боғланган. 
 масофавий таълимни ташкил этилиши кутилаѐтган сифатни таминлай 
олмаяпти; 
 таълим жараѐнида замонавий ахборот-коммуникация воситалари тўлиқ ва 
самарали қўлланилмаяпти.