“Махсус фанларни ўқитиш методикаси”фанидан тақдимот материаллари

бўлишига олиб келади, яъни материалнинг мустатаҳкамлиги камаяди.
Мўрт материаллар, шунингдек бетон ҳам, сиқилиш кучи таъсирига
перпендикуляр йўналишда ҳосил бўладиган чўзилишдаги кучланиш ѐки
маълум юзага таъсир этувчи кесувчи кучланиш таъсирида бузилади.
а - тўлдирувчи бузилмаган холда цемент қоришмаси бўйлаб; б - тўлдирувчи
доналарининг ѐрилиши билан ; в - аралаш холда бузилиши (бузилиш юзаси узиқ
чизиқ билан кўрсатилган).

Биринчи ҳолатда, тўлдирувчининг чўзилишдаги

• Биринчи ҳолатда, тўлдирувчининг чўзилишдаги
• мустаҳкамлиги қоришма ѐки цемент тоши мустаҳкамлигидан юқори бўлгандаги
• бузилиш, тўлдирувчи доналарини четлаб ўтиб қоришманинг ўзида ҳосил
• бўлади. Иккинчи ҳолатда, тўлдирувчининг мустаҳкамлиги қоришманинг
• мастаҳкамлигидан кам бўлганда бузилиш қоришма ва тўлдирувчи доналарида
• юз беради. Аралаш бузилиш ҳолатлари ҳам бўлиши мумкинки, бунда
• тўлдирувчи доналари ва қоришманинг мустаҳкамлиги бир-бириги яқин
• бўлганида бетон структурасининг турли қисмларида ѐ тўлдирувчи ѐки бетон
• мустаҳкамроқ бўлади.
• Бетоннинг бузилиш жараѐнини ўрганиш натижасида Б.Г.Скрамтаев бетон
• мустаҳкамлигининг уч ҳил гипотезасини таклиф этди. Биринчи гипотеза
• цемент тоши ва тўлдирувчи ўртасида уларнинг қайишқоқлик модулига мос
• равишда нормал кучланишни тақсимланишига асосланган, яъни қайшқоқлик
• модули юқори бўган материалда кучланиш бир жойда тўпланиши ва бўшроқ
• материаллардан юкни олишни назарда тутган эди. Иккинчи гипотезага кўра
• сиқилиш таъсирида бетоннинг бузилиши қия юзалардаги кесилишда юз беради. Учинчи гипотеза бўйича бетон сиқилиш таъсирида кўндаланг кенгайиши
• натижасида бузилади.

2. Бетоннинг деформатив хусусиятлари.

Тайѐрлаш, қотиш, фойдаланиш ва синаш давомида турли сабаблар
таъсири билан бетонда ҳажмий ўзгаришлар рўй беради, материал
деформацияланади. Унинг қай миқдорда содир бўлиши бетоннинг структураси, таркибидаги моддалар хусусияти, технологиясини ўзига хослиги ва бир қанча бошқа омилларга боғлиқдир. Конструкцияларни лойиҳалашда бетоннинг деформацияланиш хусусиятлари этиборга олинади. Сабаби, бу ҳолат бетон ва темирбетон конструкцияларнинг сифати ва ишлаш муддатига таъсир этади. Шартли равишда бетон деформацисини қуйидаги турларга бўлиб чиқиш мумкин: бетонда бўлаѐтган физик ва кимѐвий жараѐнлар таъсирида рўй
берадиган бетон қоришмасининг ўз деформацияси (бетоннинг биринчи
чўкиши) ва бетоннинг деформацияси (чўкиши ва кенгайиши); механик юклар таъсирида деформацияланиши, бу ерда қисқа муддатли юклар ва узоқ муддатли юклар (бетонни ўзига чўзилувчанлиги)
таъсиридаги деформацияларни ажратиш лозим бўлади; бетоннинг ҳарорат таъсирида деформацияланиши.