Mahsulot sifati tahlili

Bilvosita ko‘rsatkichlar – bular sifatsiz mahsulotlar uchun jari- malar, yaroqsizga chiqarilgan mahsulotlarning hajmi va ulushi, rekla- ma qilingan mahsulotlar ulushi, yaroqsizga chiqarishdan yo‘qotishlar va boshqalar.
Mahsulot sifatini tahlil qilish asosida quyidagi vazifalar hal qili- nadi:

• 
  mahsulotlarning texnik darajasi baholanadi;
  
• 
  bazaviy va nazariy mumkin bo‘lgan darajaga nisbatan alohida mahsulotlar bo‘yicha ushbu darajaning og‘ishi aniqlanadi;
  
• 
  tayyorlash va yetkazib berish sifatini tavsiflovchi parametrlar bo‘yicha mahsulot ishlab chiqarish tarkibi tahlil qilinadi;
  
• 
  mahsulotlar texnik darajasini sekinlashtiruvchi omillar aniqla- nadi;
  
• 
  mahsulot sifatini oshirish, yaroqsiz mahsulot ishlab chiqarish va yo‘qotishlarni qisqartirish imkoniyatlari asoslanadi.
  

Mahsulot sifatini tahlil qilish uchun foydalaniladigan axborot tahlil qilinayotgan obyektning deyarli barcha jihatlarini qamrab oladi (konstruksiyalar haqida ma’lumotlar, mehnat vositalari va predmet- larida qo‘llaniladigan texnologik jarayonlar, ishlab chiqarish va sotish natijalari, reklama haqida ma’lumotlar va boshqalar)
Axborot manbalari sifatida sinov hujjatlari, fizik-kimyoviy ko‘rsatkichlarning laboratoriya nazorati ma’lumotlari, texnik nazorat bo‘limi (TNB) ma’lumotlari va boshqalar xizmat qiladi.
Mahsulot sifati bo‘yicha rejaning bajarilishini umumlashtirma baholash uchun turli usullar, jumladan ball usuli qo‘llaniladi. Baholash- ning ball usuli mohiyati shundan iboratki, mahsulot sifatining o‘rtacha tortilgan bali aniqlanadi hamda uning haqiqatdagi va rejadagi darajasini taqqoslash yo‘li bilan sifat bo‘yicha reja bajarilishining foizi topiladi.
Sifat nav bilan tavsiflanadigan mahsulotlar bo‘yicha har bir nav- ning umumiy ishlab chiqarishdagi ulushi, o‘rtacha navlilik koeffit- siyenti, taqqoslama shartlarda mahsulotning o‘rtacha tortilgan narxi hisoblanadi. Birinchi ko‘rsatkich bo‘yicha reja bajarilishini baholashda mahsulotning umumiy hajmida har bir navning haqiqatdagi ulushi rejadagi bilan, sifat dinamikasini o‘rganish uchun esa – o‘tgan davrlar ma’lumotlari bilan taqqoslanadi. O‘rtacha navlilik koeffitsiyenti barcha navdagi mahsulotlar qiymatining yuqori nav bahosi bo‘yicha qiymatiga nisbati sifatida aniqlanadi.
3.10-jadvaldan ko‘rinadiki, mahsulot ishlab chiqarish rejasi 98,8 % bajarilgan, yuqori navli mahsulot ishlab chiqarish 104,9 % , birinchi navli – 90,9 %. Biroq bu navlilik bo‘yicha reja bajarilganligini tavsif- lamaydi. O‘rtacha navlilikning rejadagi va haqiqatdagi koeffitsiyent- larini, shuningdek, mahsulot birligining o‘rtacha sotilgan bahosini aniqlash talab qilinadi.


3.10-jadval