Mahsuldor qatlamlarni ochish va

9.2. Quduqlarni o„zlashtirish va mahsuldor qatlamlarni tugallash 
Qatlamlarni ochish va quduqlarni o‗zlashtirish sifatli o‗tkazilgan bo‗lishi zarur. 
Qatlamni ochish va quduqlarni o‗zlashtirish sifatli texnologiyasi deganda mos 
bo‗lgan jarayonlar amalga oshirilgandan keyin qatlamning gidroo‗tkazuvchanlik 
darajasining o‗zgarishi tushiniladi.
Neft va gaz konlarining qirqimida katta miqdordagi g‗ovak qatlamlarning 
kollektorlari (qumlar, qumoqtoshlar, ohaktoshlar), bir-biridan loylar bilan ajratilgan, 
mergellar, zichlamali qumoqtoshlar va boshqa turdagi qatlamlar uchraydi. Bu 
qatlamlar neflilik, gazlilik, suvlilik va quruq holatga ega bo‗lishi mumkin.
Bu yerda muhim e‘tibor quduq tubi konstruksiyasiga qaratilgan bo‗ladi.
Qatlamlarni ochish usullari qatlamning bosimi, qatlamni neft bilan to‗yinganlik 
darajasi, drenajlanish darajasi va boshqa samaralar bo‗yicha har xil, lekin ular 
quyidagi asosiy talablarni qondirishi shart: 
-yuqori bosimli qatlamlarni ochishda quduqlarni ochiq favvoralanish 
ehtimolligining oldi olinishi kerak; 
-qatlamlarni ochishda quduq tubi zonasidagi tog‗ jinslarining tabiiy filtratsiya 
xossalari saqlangan bo‗lishi kerak. Agarda tog‗ jinslarining o‗tkazuvchanligi past 
bo‗lganda quduq tubi zonasidagi filtratsiya xossalarini yaxshilash choralari ko‗riladi; 
-qatlamning ochish oraliqlari shunday tanlanadiki, quduqlarni ekspluatatsiya 
qilish muddatida suvlarni kirib kelmasligi va quduq tubiga neft oqimining kirib 
kelishi maksimal darajada yengillashtirishi kerak; 
-qatlamlarni ochishda qattiq fazasiz toza suyuqlikliklardan foydalanish tavsiya 
qilinadi. Qattiq fazalarning umumiy konsentratsiyasi – suyuqliklarda 200 mg/l.dan, 
xuddi shunga ekvivalent 50 birlikdan tiniq bo‗lmagan toza suyuqliklarda bo‗ladi. 
Qattiq muallaq zarralarning ko‗pchiligi juda kichik bo‗lishi, quduq stvolining yaqin 
zonasida to‗g‗ridan to‗g‗ri qatlamlarni ifloslantirmaslik talabini bajaradi. Quvurlar 

---

347
zanglamagan, suyuqlik to‗planadigan sig‗im toza bo‗lishi talab qilinadi. Bu holatlar 
quduqdagi suyuqlikning tozaligini ta‘minlaydi.
1.Agarda qattiq zarraning diametri g‗ovaklik teshigining kirish o‗lchamidan 
10% ga katta bo‗lsa, u holda quduqning tubini atrofi zonasida qatlamning 
ifloslanishiga o‗rin bo‗ladi. Suyuqlikning tozaligini ta‘minlashda suyuqlikning tog‗ 
jinslari bilan kontaktlashuvining oldi olinadi. 
Suyuqlikni qatlamga ketishini oldini olish uchun suyuqlik tog‗ jinsining 
yuzasida yupqa o‗tkazmaydigan eritmali filtratsiya qobig‗ini tezda shakllantirishi 
kerak. 
Xuddi shunday holatlarda ham quduqlarni tugallashda ham suyuqlik 
perforatsiya kanallariga tushmasligi kerak. 
2.Quduqlarni uchirishda ta‘mirlash ishlari jarayonida yutilishni bartaraf 
qilishda qatlamga suyuqlikning ketishini oldini olishda unga suvda eritilgan 
to‗ldiruvchilar qo‗shiladi, suyuqlikning tarkibida keng o‗lchamli oraliqdagi hajmiga 
nisbatan 5% dan ko‗proq qattiq zarralar bo‗ladi. Zarralarning diametri g‗ovaklik 
kanallarining o‗rtacha o‗lchamlari chegarasida polimerli malekulalarning 
o‗lchamlarigacha qo‗shiladi. Bunda 25% dan kichik bo‗lmagan zarralarning
g‗ovaklik 1/3 o‗lchamidan oshmasligi ta‘minlanadi. 
Tuzlarning kristali yoki neftda eritilagan voska yoki smolaning zarralar eng 
qobiq shakllantirgich hisoblanadi qaysiki, ular qatlamning flyuidlarida yengil eriydi. 
Kalsiy karbonatning zarralari juda samarali ya‘ni, ularni chiqarib yuborish uchun 
kislotali ishlov berish yetarlidir. Kam o‗tkazuvchan tog‗ jinslarida qatlamga 
suyuqlikni ketmasligi uchun ko‗piklar yoki qovushqoq suyuqlikdan foydalaniladi. 
3.Minimal repressiya kattaligini paydo bo‗lishini oldini olishda ba‘zan 
svabirlashga yo‗l qo‗yiladi va bosim kattaligi 1,4 – 2,1 MPa.ni tashkil qiladi. 
Repressiya paydo bo‗lishining oldini olishda zarur va past bosimli qatlamlarni 
ochishda sirkulyatsiyani amalga oshirishda ko‗tilmagan murakkabliklar paydo 
bo‗lganda avariyaning oldi olinishini kafolatlaydi. 
4.Tog‗ jinsi bilan kontaktlashadigan suvli suyuqliklarning mineralizatsiyasi 
xuddi qatlam suvlarining mineralizatsiya kabi bo‗lishi ya‘ni, mavjud bo‗lgan 

---

g‗ovakliklarda qamlamni loylar bilan ifloslanishiga yo‗l qo‗ymaydi. Bunda ko‗pincha 
NaSl dan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Suvga sezgir bo‗lgan qatlamlarda 
qimmat bo‗lmagan va juda samarali tanlov qatlamdan chiqqan suvlardan foydalanish 
ya‘ni, neft bilan qazib olingan suv hisoblanadi. Juda sezgir tog‗ jinslarida loyli 
barqarorlashtiruvchi – reagentlar qo‗llaniladi, agarda o‗larning tejamkorligi kern 
namunalari asosida tasdiqlangan bo‗lganda. Murakkab tarkibli suyuqlik va boshqa 
har xil namokoblarning tuzlari NaCl ning eritmasiga nisbatan ularning tayyorlanish 
jarayonida qattiq cho‗kmalarni va qatlam suvlari bilan kontaktlashganda cho‗kma 
hosil qilmasligiga baho beriladi. 
5.Suyuqliklarni haydash oldidan, oqimni chaqirishda, filtrni o‗rnatish yoki 
quduqlarning mahsuldorligini oshirish bo‗yicha olib borish jarayonlarning 
o‗tkazishdan oldin quvurlar tozalanadi. Quduqlarni tugallash jarayonida 
mustahkamlash kolonnasiga, quduqlarni tugallashda doloto va qirg‗ich tushiriladi. 
Bularning 
hammasi 
kolonnani 
perforatsiya 
qilguncha 
amalga 
oshiriladi. 
Ekspluatatsiya kolonnalarini tushirishda rez‘bali birikmalari moylanadi. Minimal 
moylashdan NKQ va boshqa quvurlarni ham tushirishda foydalaniladi. Suyuqliklarni 
haydash operatsiyasiga bog‗liq holda maxsus tozalangan quvurlar yoki egiluvchan 
NKQlardan foydalnish varianti ko‗rib chiqiladi. 
6.Quduqlarni uchiriishda har xil turdagi polimerlardan foydalaniladi. 
Polimerlarni tanlashda gidratatsiya, qoldiq qovushqoqlik kattaligi va qattiq 
cho‗kindilardan keyin polimerlarni destruksiyalash muammolari ko‗rib chiqiladi.