Mahorat maktabi” da malaka oshirayotgan psixologlar uchun “Psixologik korreksiya” yo‘nalishi bo‘yicha tavsiya va maslahatlar

4-mavzu. Psixokorreksion dasturlar tuzishning asosiy mezonlari.
Psixologik korreksiya dasturlarini tuzishda quyidagi asosiy prinsiplarga tayanish zarur:

1. Korreksiya profilaktika va rivojlantiruvchi vazifalarning birligi prinsipi.

2. Korreksiya va psixologik diagnostikaning birligi prinsipi.

3. Korreksiyaning faoliyatliligi prinsipi.

4. SHaxsni yosh psixologik va individual xususiyatlarini inobatga olish prinsipi.

5. Psixologik ta’sir ko‘rsatish metodlarining kompleksliligi prinsipi.

6. Korreksiyaga o‘quvchining ijtimoiy muhitidagi yaqin kishilarini jalb etish prinsipi.

7. Psixik jarayonlarni turli bosqichlariga tayanish prinsipi.

8. Ta’limni dasturlariga tayanish prinsipi.

9. Murakkablilikni o‘sishi prinsipi.

10. Berilayotgan materialni hajmi va murakkablilik darajasini hisobga olish prinsipi.

11. Materialning emotsional og‘irliligi prinsipi.

Bolaga o‘tkaziladigan har qanday psixologik ta’sir faqatgina orqada qolgan bosqichni korreksiya qilishgagina qaratilgan bo‘lmay orqada qolishini oldini olishga uyg‘un rivojlanishga yo‘l ochishga qaratilgan bo‘lishi lozim.

Xulosa qilib aytganda korreksion rivojlantiruvchi dastur 3 ta vazifani bajarishi lozim:

Korreksion buzilish va orqada qolishni tuzatish.

Profilaktik – buzilish va orqada qolishning oldindan aniqlash.

Rivojlantiruvchi – rivojlanishda aniq maqsadlilik, optimizm, bo‘shatib borishga qaratilganlik. SHu 3 ta dasturlarning birgalikda olib borishi kutilgan yaxshi natija berishi mumkin.

SHuni alohida ta’kidlash kerakki o‘quvchining xususiyatlarini hisobga olish har bir o‘quvchini konkret, individual xususiyatlari uni o‘z yo‘lini o‘zi belgilashiga yo‘l ochadi.

O‘quvchining psixik taraqqiyotida uning atrofidagilarning roli aniqlanadi. Bolaning yonidagi kattalar bilan aloqasi, birgalikdagi faoliyati, o‘rganilgan hamda uning taraqqiyotiga baho beriladi. Bola tevarak atrofdagilardan ajratilgan holda emas ular bilan birgalikda rivojlanadi.

Korreksion dasturlar tuzilganda ko‘proq taraqqiy etgan psixik protsesslarga suyanish va ularni aktivlashtiruvchi metodlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Insonning taraqqiyoti alohida protsess emas, shuning uchun bolalikdan shakllanishning har xil formalaridagi ko‘rinishini o‘rganishi kerak.

Bu prinsiplar oldin psixolog ko‘rsatib beruvchi keyin o‘quvchi tomonidan bajariluvchi dastur malaka ko‘nikma hosil bo‘lishida yaxshi samara beradi. Bunda o‘quvchi o‘zi bajarayotgan ishdan zavq olishga va korreksion ishga qiziqishni orttirishga yordam beradi.Korreksion ishning vaqtida egallash yangisiga o‘tishda qiyinchilik tug‘dirmaydi.

Psixologning korreksion dasturi psixologik ishlangan bo‘lishi kerak. Korreksion ishlarning diagnostik tekshiruvi to‘g‘ri amalga oshirilishi kerak.

Korreksion dasturlarning turlari. Korreksion ta’sir etishdan avval aniq korreksion ta’sir etish modelini to‘zish lozim: umumiy, tipovoy, individual.

Korreksiyaning umumiy modeli – bu har bir shaxs taraqqiyoti bir butun olingan shartlari tarmog‘idir. U insonning tevarak-atrof uni o‘rab turuvchi dunyo haqidagi farazlarni chuqurroq, haqqoniy, kengroq bo‘lishiga, insonlar haqida ular orasidagi munosabat, jamiyatdagi o‘zgarishlar, ularning faoliyatlari haqida analiz qila olishga, ko‘zata olishiga sharoit yaratadi. Korreksiyaning bu modelida o‘quvchining sog‘lig‘i mashg‘ulotning vaqti aniq belgilab olinadi.

Korreksiyaning tipovoy modeli – bu model amaliy harakatlarning tayyorgarligi va o‘tmishdan iborat. Har xil komponentlardan foydalangan holda bosqichma-bosqich o‘tkazilishidir.

Korreksiyaning individual formasi – bunda o‘quvchining o‘ziga xos bo‘lgan individual tomonlari hisobga olinadi – uning qiziqishlari, psixik taraqqiyoti, o‘rgana olish qobiliyati, muammo va faoliyatidagi aniq ko‘rinishi aniqlanadi.