Mahorat maktabi” da malaka oshirayotgan psixologlar uchun “Psixologik korreksiya” yo‘nalishi bo‘yicha tavsiya va maslahatlar

Psixodinamik yo‘nalishnink asosiy jarayonlari:
1. Konfrontatsiya – mijoz tomonidan tadqiqot uchun zarur bo‘lgan psixik jarayonlarni aniqlanishi.
2. Aniqlik kiritish – aniqlangan jarayonlarni asosiylarini qo‘shimchalaridan ajratish.
3. Interpretatsiya (izohlash) – voqealarni asosiy mazmuni yoki sababini aniqlash.
4. Qayta ishlash - qaytarish yordamida berilgan materialni mijoz tushuchasida integratsiya qilish.
Psixodinamik yo‘nalishda asosan mustaqil asotsiatsialar, ko‘chirish va qarshilik reaksiyalarini tahlili, tush ko‘rish tahlili hamda kutilmagan hatti-harakatlar tahlilini o‘z ichiga olgan verbal usullardan iborat metodlardan foydalaniladi. Masalan, Freyd asosan katarsis metodidan, YUng faol tasavvur metodidan, Xorni hayot yo‘llarini birgalikdagi tahlili metodidan, Sallivan psixiatrik intervyu metodlarini qo‘llashgan.

ПСИХОЛОГИК КОРРЕКЦИЯ


8-mavzu. Kognitiv hulq-atvor

Kognitiv hulq-atvor tamoilini D.Uotson, B.Skinner o‘z ishlarida asoslab berishgan. Bu yo‘nalish namoyondalari mijoz muammolarini atrof muhit ta’siriga javoban yuzaga keladigan noadaptiv hulq-atvor shaklida ko‘rib chiqadilar. Demak, noadaptiv hulq-atvorni maqsadga yo‘nalgan ta’sir asosida ijobiy tomonga o‘zgartirish mumkin degan fikrni ilgari surishadi.

Kognitiv xulq-atvorning asosiy tomonlari:
1. Ta’lim-tarbiya jarayonidagi muammolar hulq-atvordagi muammolarni keltirib chiqaradi.
2. Hulq-atvor reaksiyalari organizmni tashqi muhit ta’siriga javobidir.
3. Hulq-atvorni modellashtirish psixoterapevtik jarayon bo‘lib, unda kognitiv aspekt hal qiluvchi hisoblanadi.
SHunday qilib, hulq-atvor ta’sir ko‘rsatish obe’kti bo‘lib namoyon bo‘ladi, ya’ni salbiy hulq-atvor noto‘g‘ri o‘zlashtirilgan xulq-atvor ko‘nikmalarining mahsulidir.
Mutaxassis psixologik yordam berish jarayonida u muammoli deb hisoblagan vaziyatdagi shaxsning hulq-atvori haqidagi ma’lumotlarga asoslanadi, chunki hulq-atvor kuzatuv natijasida ham o‘zgarishi mumkin deb hisoblanadi.
Kognitiv hulq-atvor yo‘nalishida quyidagi metodlar qo‘llaniladi:
o‘z-o‘zini nazorat qilish (chuqur relaksatsiyaga o‘rgatish, qo‘rquv bosqichlarini aniqlash, relaksatsiya mashqlari yordamida xavotirlik va qo‘rquv orasidagi bog‘liqliklarni aniqlash, hulq-atvorni modellashtirish va istalgan hatti-harakatlarni qo‘llab-quvvatlash);
o‘z-o‘zini kuzatish (kundalik tutish);
shartnomalar tuzish (mijoz-mutaxasis, mijoz-yaqinlari, mijoz-o‘z-o‘zi bilan);
uyga vazifalar (uyda bajarish uchun berilgan topshiriqlar).
Psixologik yordamni samaradorligi mijoz nuqtai nazarini faollashtirishga asoslanadi. Kognitiv hulq-atvor yo‘nalishida faoliyat ko‘rsatayotgan psixologning asosiy vazifasi diagnostik-o‘qituv hisoblanadi.