Mahorat maktabi” da malaka oshirayotgan psixologlar uchun “Psixologik korreksiya” yo‘nalishi bo‘yicha tavsiya va maslahatlar

Kognitiv soha (shaxsiy psixokorreksiyada etakchi, biografik- tushuntirish):
- o‘zining xulq – atvori, munosabati, reaksiyasi sababini anglash;
- his-tuyg‘u va xulq – atvor stereotiplarni anglash;
- psixologik omillar va somatik buzilishlar orasidagi bog‘liklikni anglash;
- mojarolar va ruhiy jarohatlovchi vaziyatlarni kelib chiqishida o‘zining roli va javobgarligini his qilishi;
- boshdan kechirishi sabablari va munosabat usullarini, o‘zining munosabati shakllanishi sharoitlarini anglashi;
- o‘quvchini mutaxassis tomonidan emotsional qo‘llab-quvvatlash;
- o‘quvchi tomonidan tuyg‘ularni anglab va yuzaga chiqarish;
- o‘ziga nisbatan yanada samimiy munosabatni shakllantirish;
- boshdan o‘tkazish va emotsional munosabatlar usullarini o‘zgartirish.
O‘zini tuta bilish, hulk- atvor- sohasi:
1) o‘quvchini mos kelmaydigan reaksiyasini korreksiyalash;
2) xulq – atvorini yaxshi usullarini o‘zlashtirish.
Individual psixokorreksiyani o‘tkazish shartlari:
1) o‘quvchini psixologik yordam olish uchun ixtiyoriy roziligi;
2) o‘quvchini mutaxassisga ishonchi;
3) o‘quvchini tadqik kilish jarayonida, korreksiya dasturini shakllanishi va amalga oshirishida o‘quvchini faolligi.
Individual psixokorreksiyaga ko‘rsatma:
1) o‘quvchini xohishi;
2) o‘quvchini muomalasi xarakteri ( shaxsiy muammosi)
3) o‘quvchini guruhda ishlashdan bosh tortishi yoki ba’zi sabablarga ko‘ra guruhda qatnasha olmasligi ( jismoniy holati, kasallik);
4) o‘quvchi xavotirini yuqori darajadaligi;
5) o‘tkir qayg‘uli holat.
Individual psixokorreksiyaga qarshi ko‘rsatma:
1) yaqqol ifodalangan qo‘zg‘aluvchanlik;
2) ongining etarlicha rivojlanmaganligi;
3) axloq – odob me’yorlarining pastligi.
Individual psixokorreksiyaning samaradorligi quyidagilar bilan aniqlanadi:
1) psixologning shaxs sifatidagi xususiyatlari (ijtimoiy kelib chikishi, jozibadorligi, intellektual rivojlanishi, iroda. xarakterini xususiyatlari);
2) o‘quvchi va psixolog o‘rtasida shakllangan munosabat (ishonch, mutaxassisning obru qozongani, o‘quvchini mutaxassisga tobeligi);
3) o‘quvchiga nisbatan psixologning tanlagan vaziyatining mosligi ( psixologning tutgan yo‘li, psixologni o‘quvchiga nisbatan munosabatida qabul qilgan boshqarish strategiyasi; Ushbu tanlov psixolog tomonidan o‘quvchining shaxsiy xususiyatlarini va vaziyatni ishlab chiqqan holda amalga oshiriladi.
Ishontirish. Mutaxassis tomonidan qabul qilinishidan qat’iy nazar turli xildagi psixologik yordamni tashkil qiluvchi qismidir
Qayta (takror) ishontirish (persuaziya) __ avval shakllantirilgan jarayonni qayta tiklash. Psixologik yordam ko‘rsatish paytida takror ishontirish o‘quvchini muammoni mohiyati va uni echish usullari haqidagi tasavvurini o‘zgartiruvchi maqsadga yo‘naltirilgan, ishontirishni shakllanishi ketma-ketligi ko‘zda tutiladi.
Ta’sir etish - o‘quvchini ruhiy ta’sir doirasiga bevosita yoki bilvosita maqsadli ta’sir qilish jarayonidir.
Ta’sir etishni bir necha turkumlari mavjud.
1. Ta’sir etish va o‘z-o‘ziga ta’sir etish.
2. Ochiq va yopiq.
3. Aloqali va aloqasiz.
Ta’sir etish o‘quvchiga turli holatlarida qullaniladi: uyg‘oq holida , tabiiy uyqu holida.
Sir saqlashni mutloq asosga ko‘tarish mumkin emas, chunki bu tushuncha nisbatdir, bir tomondan taqdim etmayotgan ma’lumotlar xarakteriga bog‘liq bo‘lsa, ikkinchi tomondan o‘quvchiga ziyon keltirmaydigan materiallar ushbu qoidaga bo‘ysunmaydi. Quyidagi holatlarda kasb siriga rioya qilinmaydi:

1. 
   o‘quvchini hayotiga katta xavf solinganda;
   
2. 
   o‘quvchining jismoniy harakatlari;
   
3. 
   o‘quvchini kasalxonaga yotqizish zarur bo‘lganda;
   
4. 
   uchinchi kishilar manfatdorligi (qarindoshlar, yaqinlari, o‘quvchining tanishlari).
   

O‘quvchini muammosini tadqiq qilish mutaxassis tomonidan quyidagi usullardan foydalanish natijasida olib boriladi:
suhbat, intervyu, psixologik testlar.
Suhbat- mutaxassis tomonidan maqsadga yo‘naltirilgan holda tashkil qilinganda, butun psixokorreksiya jarayonini olib borishning asosiy usuli hisoblanadi. Bunda « o‘quvchi-mutaxassis» muloqati jarayonida olingan aniq ma’lumotlar asosida tadqiqotchini qiziqtirayotgan bog‘liqlik aniqlanadi. Psixologik (ruhiy) maslahatlashuv turli bosqichlarda qo‘llaniladi. Suhbatning spetsifik turi sifatida intervyu farqlanadi.