Mahmud Koshg’ariy va uning «Devoni lug’otit-turk» asari. Videodars & Devoni lug’otit-turk. 3- jildlik

Aqturar  ko‘zum  yulaq,

Tush  qilur  o‘rdak,  yug‘aq.

Mazmuni:

Ko'zimdan  oqqan  yosh suvlari  ko'llarga  aylanmoqda,

Unga o‘rdak va suv qushlari qo'nayotir.

Ko‘rinadiki, ushbu iqtibosda odamning, aniqrog‘i, oshiqning ruhiy

holati,  dil  iztiroblarining  mubolag'aviy  tasviri  yaratilgan.  «Devon»da

ко‘rib o'tilganidek, muhabbat mavzuiga bag'ishlangan she’riy parchalar

mavjuddir. Ularda ba’zan sevgilining vafosizligi badiiy ifoda etilgan bo'lsa,

ba’zan hajr iztiroblarini boshidan kechirayotgan oshiqning o'tli nidolari

tasvirlanadi:

Uzuk  mani  kuchayur, 
Tun-nun  turub  yig‘layu, 
Ko‘rdi  ko‘zum  tavraqin, 
Yurdi  qolib  ag‘Iayu. 

Mazmuni: 

Sevgim  mening kuchayur, 

Kecha-kunduz  yig'layman, 

Ko'rdi  ko‘zim  ketganin, 
Yurtda yolg‘iz qolmayman. 

(O‘sha kitob. 275-bet.) 

Yuqoridagi misralardan anglashimiz mumkinki, muhabbat, ishq mavzusi an’anaviy mavzulardan biri hisoblanadi. Mahmud Koshg‘ariyning XI asrda yozilgan mazkur asarida ham, undan kryin yozilgan asarlarda ham va bugungi kunda ham muhabbat adobiyotning asosiy tasvirlovchi ifodalaridan biridir. Bu misralarda shoir sevgisi kundan-kun kuchayib, uni o‘rtayotgani va yori ketgani uchun oshiq bu yurtlarda ortiq tura olmasligi tasvirlangan.

Yalkin  bo‘lub  barduqu, 
Ko‘nglum  angar  bog‘layu. 
Qoldlm  orginj  qadg‘uqa, 
Ishim   uzu  yig‘layu. 

Mazmuni: 

Seviklim yetti uzoq, 
Ko‘nglim unga bog‘layman. 
Qoldim  chuqur  qayg'uda, 
Uzzu  kunlar  yig'layman. 

(O‘sha kitob. 324-bet.) 

Bu baytda ham shoir sevgilisidan yiroqda ekanligi va shu sabab chuqur qayg‘uga botgani hamda kun-u tun yig‘lab kun kechirayotganini juda ta’sirli ifodalangan.