Mahalla va oila

O‘smirlarda deviant xulq-atvor sabablari 
 Inson  taraqqiyoti  ko‘pgina  omillar  o‘zaro  ta’siri  bilan  asoslanadi:  irsiy 
avloddan-avlodga  ot‘uvchi,  muhit,  tarbiya,  insonning  shaxsiy  amaliy  faoliyati 
kabilarga  bog‘liq.  Voyaga  yetmaganlarning  deviant  xulq-atvorini  asoslovchi 
asosiy omillarni ajratib ko‘rsatish mumkin. 
1.  Biologik  omil.
  Bola  organizmini  noqulay  fiziologik  yoki  anatomik 
xususiyatlari mavjud bo‘lib, uni ijtimoiy moslashuvini qiyinlashtiradi.  
Bularga
:  
                                                           
12
 
Сu
i
tsid
 
(inglizchada
 
suicide 
– 
o’zini 
- 
o’zi o’ldirishi, kuchli ruhiy holatda yoki psixik kasallik ta’sirida
 
insonning 
o’zini
-
o’zi o’ldirishi)
 

---

154
 
 
-  genetik,  avloddan  avlodga  o‘tuvchi  xususiyatlar.  Ularga  aqliy 
rivojlanishning  buzilishi,  eshitish  va  ko‘rishda  nuqsonli  bo‘lganlar,  asab 
sistemasining  buzilishi  kabilar  kiradi.  Bunday  bolalar  hali  ona  qornidayoq 
noto‘g‘ri  ovqatlanish,  onaning  ichkilikbozlik,  chekishga  ruju  quyishi,  onaning 
kasallanishi (jismoniy va psixik jarohatlar, surunkali yuqumli kasalliklari); irsiy 
kasalliklarning ta’siri, ayniqsa, irsiylik, alkogolizm ta’sirida bo‘ladilar; 
-  inson  organizmiga  ta’sir  etuvchi  psixo-fiziologik  og‘ir  tashvishlar, 
janjalli vaziyatlar, atrof-muhitning kimyoviy tarkibi, energiyaning yangi turlari, 
somatik
13
, allergik kasalliklari turlari olib kelishiga sabab bo‘ladi. 
- fiziologik, o‘z tarkibiga nutqdagi nuqsonli, tashqi qiyofadagi nuqsonlar, 
konstitutsion-somatik  nuqsonlar  sababli  atrofdagilar  bilan  munosabatda 
negativ holatlarni yuzaga keltiradi va shaxslararo munosabatda bolaning o‘z 
tengdoshlari, jamoa o‘rtasidagi chekkaga chiqish, turtilishga olib keladi. 
2.
  Psixik  omil.
  Bola  psixopatologiyasida  yoki  aksentuatsiya
14
sida 
(haddan tashqari zo‘riqish) xarakterining alohida xususiyati bilan ifodalanadi. 
Bu  hulqiy  og‘ishganlik  bola  asab-ruhiy  kasalliklar  psixopatiya,  nevrosteniya 
bilan  xastalanganligi  orqali  vujudga  keladi.  Aksentuirlashgan  xarakter 
xususiyatiga ega bo‘lgan bolalar turli psixologik ta’sirlarga o‘ta sezgir, psixik 
me’yorning  eng  chetki  turi  bo‘lib,  tibbiy-ijtimoiy  reabilitatsiyaga  muhtoj  va 
tarbiya xarakteridagi chora-tadbirlarning ko‘rilishini talab etadigan bolalardir. 
3.