Magnit maydoni va uning xarakteristikalari

Kitobxon.Com

5

shunchalik ko‘p bo‘ladi, bu esa signal chastotasi F ni ko‘payishiga

asos bo‘ladi.

Inson qulog‘i tovush tebranishlarining Fmin = 16 Hz dan

Fmax = (16 – 20) kHz gacha bo‘lgan oralig‘ini qabul qiladi.

Radiotelefoniya, ya’ni tovush xabarlarini elektromagnit

to‘lqin yordamida uzatish. Oraliq bosqichida ikki zanjirdan

tash kil topgan sxemani ko‘rib chiqamiz (2-rasm). Uzatuvchi,

doimiy kuchlanish manbayi Uo, mikrofon M va induktivlik

Luzat tash kil topgan va qabul qiluvchi, induktivlik Lq.q. va telefon

T dan tashkil topgan.

Zanjirlar magnit maydoni bilan bog‘langan ikkala induktiv

g‘altakni o‘z ichiga oladi. Uzatuvchi zanjirning toki tovush

teb ranishlari qonuni bo‘yicha pulslanadi. O‘z navbatida magnit

maydon toki ham o‘zgaradi. Maydoning o‘zgaruvchan tashkil

etuvchisi qabul qiluvchi zanjirda EYuKni induksiyalaydi va unda

telefonga ta’sir ko‘rsatuvchi tovush chastotali tok hosil qiladi.

Bu usul bilan simsiz aloqani tashkil qilish mumkindek tuyuladi.

Haqiqatda esa buning iloji yo‘q. Bio-Savar qonuniga asosan

doimiy yoki sekin-asta o‘zgaruvchi tok keltirib chiqargan

magnit maydon kuchlanuvchanligi o‘tkazgichli tokdan r masofada

uning to‘rtinchi darajasiga proporsional boladi. Agar maydon

energiyasi kuchlanuvchanlik kvadratiga proporsionalligini

inobatga olsak, energiya zichligi r masofada to‘rtinchi darajaga

proporsional kamayadi. Bunday sharoitda kichik masofada va

zanjirlar orasidagi kuchli bog‘lanishda telefon membranasi intensiv

tebranishlarini hosil qilishga erishish mumkin. Signallarni

erkin o‘zgaruvchan elektromagnit maydon yordamida uzatishda

boshqacha nisbatlar olinadi.

Faraz qilaylik, bizda erkin elektromagnit maydon hosil qilingan,

ya’ni manba uyg‘otgandan uzluksiz uzoqlashayotgan va

unga qaytib kelmaydigan, uyg‘otgich quvvati PΣ bo‘lgan elektromagnit

to‘lqinlar tarqatsin. Agar tashqi muhitdagi elektromagnit

energiyasi yutinishini inobatga olmasak, u holda tarqatilayotgan

barcha energiya sfera orqali o‘tadi. Sferaning r radiusida

uning yuzasi 4πr2 ga teng, quvvat oqimi zichligi esa ush6

bu sfera orqali o‘tuvchi P=PΣ /4πr2, bu zichlik r masofa kvadratiga

teskari proporsional. Demak, elektromagnit to‘lqinlari oqimi

quvvatining zichligi maydon kuchlanuvchanligi kvadratiga

proporsional. Agarda uzatuvchi antenna yuqori chastotali tok

bilan oziqlantirilsa, u holda induksiya hududidan nurlanish hududi

keladi, unda elektromagnit maydoni erkin; erkin maydon

energiyasi uzatuvchi antennaga qaytib kelmaydi, balki elektromagnit

to‘lqin ko‘rinishida turli yo‘nalishlarda tarqaladi. Antennadan

uzilgan maydon elektromagnit to‘lqinlarini hosil qiladi

va fazoda yorug‘lik tezligi bilan tarqaladi.

Maydon induksiyasi qanchalik tez o‘zgarsa, maydon nurlanishi

intensivligining hosil bo‘lishi shunchalik tez bo‘ladi. Shuning

uchun eff ektiv radioto‘lqin nurlanishi faqatgina yuqori

chastotalardagina bo‘lishi mumkin. Bu yuqori chastotalar radiochastotalar

deb nomlanadi. Tovush chastotalarida ham nurlanishni

amalga oshirsa bo‘ladi, ammo buning uchun juda katta

o‘lchamdagi antennalar talab qilinadi. Keyingi vazifa ma’lumot

ni radioto‘lqinlar orqali qanday qilib uzatish mumkinligidir:

chunki to‘lqinlar yuqori chastotaga ega, ma’lumotni aks ettiruvchi

signal esa nisbatan past chastotaga ega. Buni modulyatsiya

yordamida amalga oshiriladi. Modulyatsiya jarayonida

yuqori chastotali radiosignal past chastotali signalning qonuni

bo‘yicha o‘zgartiriladi. O‘zgarish qonuni amplituda, chastota

yoki faza bo‘yicha bo‘lishi mumkin. Modulyatsiyalangan yuqori

chastotali tebranishlar ma’lumotni tashuvchi hisobla nadi

1^ d