Magmatik tog’ jinslari haqida

Granitlar. qaynoq suyuq magmaning yer po'stining katta chuqurligida kristallanishidan hosil bo'lgan nordon jinslar hisoblanadi. Granitlarning vujudga kelishi qandaydir bir geologik bosqich bilan bog'liq emas, Yer im taraqqiyotining butun davomida ko'p martalab hosil bo'lgan. Faqat ular tog' burmalanishining oxirgi bosqichlariga to'g'ri keladi. Granit nomi lotincha granum («granum») — donador degan ma'noni anglatadi. Zichligi 2,7. Ular och pushti rangli bo'lib, ulkan va yirik donali strukturaga ega, to'la kristallangan. Kristallarining o'ichami 0,5—1,5 sm ni tashkil etadi. Makroskopik i ko'rinishi va minerai tarkibi bo'yicha pegmatitlarga o'xshash. Minepal tarkibi kvarcdan (30 — 35 %), kaliyli dala shpatlaridan (40 — 45 %), qisman plagioklazlardan (5—10%) va slyudalardan (muskovit —8 —10%) tarkib topgan.
Granodioritlar kulrang, och kulrang, yirik va o'rta donali, yaxshi kristallangan. Bu tog' jinslari tarkibida kvarc (20 — 25%), kaliyli dala shpatlari (2025%), plagioklaz (45 — 50 %) va qora rangli minerallar (15 — 20 %,) mavjud. Plagioklaz andezindan, qora rangli. minerallar rogovaya obmanka va biotidan iborat.
Granosienitlar granodioritlardan tarkibida kaliyli , dala shpatlarining plagioklazlarga qapaganda ko'p bo'lishi bilan farq qiladi. Och pushti rangli. Rangi ortoklaz va mikroklinning ko'pligi bilan bog'liq.
O'rta tarkibli intruziv jinslar.
Dioritlar granitlarga nisbatan to'qroq ranglarga ega bo'ladi, amino umuman olganda ancha och tusli— och kulrang yoki kulrang bo'ladi. Ular gabbrodan olivinning bo'lmasligi, piroksenning kamligi yoki umuman uchramasligi bilan farq qiladi. Dioritlarni tashkil etuvchi minerallari oddiy ko'z bilan farqlanadigan darajada yirik bo'ladi. Dioritlar 104 odatda granitlar bilan birga uchraydi, ammo ularga nisbatan kam tarqalgan. qurilish materiali sifatida keng qo'llaniladi.
Sienitlar qizil va qizg'ish — pushti rangli. Dastlab qazib olingan joy — Misrdagi Siena shahri nomi bilan ataladi. To'liq kristallangan. Kristallaming asosiy qismini kaliyli dala shpatlari tashkil etadi. Kam miqdorda qora rangli minerallar uchraydi. Yirik kristalli, kristallarining o'lchami 1,5 sm ga boradi. Dioritlardan kaliyli dala shpatlarining ko'pligi bo'yicha farq qiladi. Kaliyli dala shpatlari ko'p bo'lganligi uchun yaxshi ishlov beriladi. Chiroyli qurilish toshi hisoblanadi.
Asosli intruziv jinslar Gabbro dioritga nisbatan qoraroq, uning silliqlangan yuzasi deyarli qoradek tuyuladi. Mineral tarkibi asosan plagioklazdan (50%), piroksen yoki rogovaya obmankadan (45%), apatit, olivin va ma'danli minerallardan (5%) iborat bo'ladi.
Agar plagioklaz va qora rangli minerallari xlorit va (yoki) epidotga aylanib ketgan bo'lsa yashil tusga ega bo'ladi. Odatda ular havo rang —kul rangdan to'q kulranggacha bo'ladi. Xotira obida toshlarini tayyorlashda foydalaniladi.
O'taasosli intruziv jinslar dunitlardan, peridotitlardan va piroksenitlardan iborat bo'ladi.
Dunitlar (Yangi Zelandiyadagi Dun daryosi nomi bo'yicha atalgan) asosan olivindan va kamroq m iqdorda (3% gacha) xromshpineliddan tarkib topgan o'taasosli intruziv jinslardir. Rangi qora, tim qora bo'ladi.
Piroksenitlar — to'liq kristalli dala shpatisiz o'taasosli jins bo'lib, asosan piroksenlardan tarkib topgan. Ba'zan rogovaya obmanka kuzatiladi. Akcessor minerallardan olivin, biotit, plagioklaz, ba'zan sulbfidlar va xromit uchraydi. Jins hosil qiluvchi mineral tarkibi bo'yicha enstatitli, vebstritli, diopsidli turlarga bo'linadi.
Peridotitlar — asosan olivin va pireksendan tarkib topgan dala shpatisiz o'taasosli jinslarning umumiy nomi. 105 Tarkibida xromshpinelidlar, magnetit va ozroq sultfidlar bo'ladi.