Mag’izning biokimyoviy xususiyatlari

MAG’IZNING BIOKIMYOVIY XUSUSIYATLARI

Hujayraning o’rganilish tarixi

•  
• Tirik organizmlarning hujayraviy tuzilishini o‘rganish bevosita mikroskopning kashf etilishi bilan bog‘liq. 1665- yilda ingliz olimi Robert Guk daraxt po‘stlog‘idagi po‘kak to‘qimadanyupqa kesmalar tayyorlab mikroskop yordamida kuzatgandaajoyib yangilikni kashf etdi.U daraxtning po‘stlog‘i bir xil massadan iborat bo‘lmay, balki juda mayda bo‘shliqlardan, ya’ni katakchalardan iborat ekanligini aniqladi. Bu mayda bo‘shliqlarni R.Guk “sellula” (katakcha, uyacha, hujra) deb atadi. “Hujayra” atamasi ham shu ma’noga ega. Keyinchalik bir qator olimlar har xil o‘simlik va hayvonlarning to‘qimalarini mikroskop yordamida tekshirib, ularning hammasi ham hujayralardan tashkil topganini aniqladilar.

Hujayraning tuzilishi

• .
•  
• Tirik organizmlar xilma xil hujayralardan iborat (1-ilova.1-rasm)Hujayraning ichki qismi quyuq modda - sitoplazma bilan to‘lgan. Sitoplazmani sirtdan hujayra membranasi chegaralab turadi. Uning markaziy qismida yadro, sitoplazmasida hujayra organoidlari joylashgan (2-ilova 2-rasm). Barcha organoidlar birga- likda hujayraning hayot faoliyatini ta’minlaydi. Quyida hujayralarni tashkil etuvchi qismlar to‘g‘risida ma’lumot beriladi:
• hujayra membranasi - sitoplazma va organoidlami o‘rab turadigan ikki qavatli juda yupqa parda, undagi maxsus naychalar moddalarni hujayra ichiga va hujayradan tashqariga tanlab o‘tkazadi;

Yadro haqida umumiy tushuncha

 

Yadro – zamburug‘, o‘simlik va hayvonlar hujayrasining muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Yadroning shakli, o‘lchami hujayraning shakli va o‘lchami hamda funksiyasiga bog‘liq. Asosan hujayralarda bitta yadro bo‘ladi. Ayrim hujayralargina jigar, muskul, suyak ko‘mik hujayralari ko‘p yadroli bo‘ladi. Yadro asosan quyidagi vazifalarni bajaradi: 1. Irsiy axborotni saqlash, ko‘paytirish va nasldan-naslga o‘tkazish.

Yadroning tuzilishi

Yadroning funksiyalari

Yadro asosan quyidagi vazifalarni bajaradi:

• 1. Irsiy axborotni saqlash, ko‘paytirish va nasldan-naslga o‘tkazish.
• 2. Hujayrada sodir bo‘ladigan moddalar almashinuvi jarayonini idora qilish.
• Yadroning 1-funksiyasi bilan batafsil tanishib chiqamiz:
• YADRO nazorat qiladi. Hamma hujayralarda ham yuqoridagi hayot jaray o n ining barcha bosqichlari ro ‘y berm aydi.

Yadroning xususiyatlari

• Hujayra yadrosining asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat:
• - Bu yadroviy konvert bilan chegaralangan.
• - sharsimon yoki oval shaklga ega. Biroq, hujayra yadrosi odatda hujayraning shakliga mos keladi.
• - U hujayraning markaziy mintaqasida joylashgan.
• - Hujayra yadrosining hajmi DNK tarkibi va metabolizmga qarab o'zgaradi.
• - Sitoplazma bilan yadro bo'shlig'i orqali aloqa qiladi.
• - Hujayra yadrosi hujayraning kimyoviy reaktsiyalarini tartibga solish xususiyatiga ega.

Yadroning kimyoviy tarkibi

•  
• Yadroning hamma vaqt sitoplazma bilan aloqada bo`ladi, o`zaro moddalarni almashadi. Shu bois ham yadroning tarkibi hujayraning tarkibiga birmuncha o`xshash. Hujayraning kimyoviy tarkibi hujayra turiga qarab farq qilishi mumkin, ammo barcha hujayralarda (hayvonlar va o'simliklar) mavjud bo'lgan muhim kimyoviy tarkibiy qismlar uglerod, vodorod, kislorod, azot, fosfat va oltingugurtdir (oxirgi ikkitasi oz miqdorda). Ushbu tarkibiy qismlar hujayraning taxminan 98% ga to'g'ri keladi.
• Kamroq miqdorda mavjud bo'lgan ushbu va boshqa tarkibiy qismlar hujayra tomonidan ishlatiladigan noorganik va organik birikmalar tarkibiga kiradi.
• Hujayrada mavjud bo'lgan noorganik tarkibiy qismlar: suv va minerallar. Organik tarkibga quyidagilar kiradi: glisidlar, lipidlar, oqsillar, vitaminlar va nuklein kislotalar.
• Hujayraning 75% dan 85% gacha suvdan iborat. Proteinlar 10% dan 15 gacha. Lipidlar 3% atrofida. Glitseridlar nuklein kislotalari kabi 1% ga to'g'ri keladi.

XULOSA

• Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, bugungi kunda jadal sur’at bilan rivojlanayotgan kimyo fani, borgan sari fanlararo chuqur ildiz otib boraveradi. Zero organik va noorganik moddalarning nomenklaturasi hamda izomeriyasiga doir ilmiy yangliklar ham ko`payib, kengayib kimyo fani soxasida chuqur va mustahkam ildiz otadi. Buning uchun esa tinimsiz izlanish va yana izlanish joizdir. Ushbu bitiruv malakaviy ishim ham izlanishlar samarasi desam mubolag`a qilmagan bo`laman. Shu bilan izlanishlarimiz hali nihoyasiga yetgani yo`q.

E’tiboringiz uchun rahmat!