Маьрузалар курси

Иситувчи ускуналарни қувватини топиш. Оптимал ҳарорат умумий, маҳаллий 
(локал) ва комбинацияланганларга бўлинадиган иситиш тизимлари ѐрдамида ушлаб 
турилади. Умумий иситиш тизимлари хонанинг тўла ҳажмида нисбатан текис ҳароратни 
вужудга келтирадилар. Маҳаллий иситиш тизимлари керакли ҳароратни фақат керак 
зонада яратишади. Комбинацияланган иситиш умумий ва маҳаллий тизимларни 
биргаликдаги иши билан амалга оширилади. 
Умумий иситиш, одатда, қаттиқ, суюқ ва газсимон ѐнилғида ишлайдиган 
қозонхоналар ҳисобига бажарилади. Маҳаллий иситиш учун электротермик ускуналар 
қўлланилади. Катта бўлмаган хоналар учун бу мақсадда умумий электр иситиш тизимлари 
ҳамда электр калориферлар, буғ ѐки сув иситиш қозонлари, буғ ѐки сув калориферлари, 
батареялари ѐки иситиш қувурлари қўлланилиши мумкин. 
Комбинацияланган иситишда ѐнилғидаги ѐки электр қозонхона билан бир қаторда 
маҳаллий иситиш учун махсус, юқори аниқлик билан керакли зонада ҳароратни 
ростлайдиган кичик инерцияли электр иситгичлар - етказувчилар қўлланилади. Бундай 
иситиш ускуналарини якка ростлаш электр энергиясини тежамли сарфлашга имкон 
беради. 
Электр иситиш тизимини қуввати хоналарни иссиқлик оқимларини балансини 
тенгламасидан топилади: 
Ф
уи
 

 Ф
йи
, (5.17) 
бунда Ф
уи
-хона ичидаги манбааларини умумий иссиқлик оқими, Вт; Ф
йи
-исрофларни 
йиғинди иссиқлик оқими, Вт. 
Хона ичидаги иссиқлик оқими, асосан, иситиш тизими ва организмлар томонидан 
яратилади: 
Ф
уи
 

 Ф
и 
 / Ф
ор
,
(5.18) 
бунда Ф
и
-электр иситиш тизимини иссиқлик оқими, Вт; Ф
ор
-тирик организмларни 
иссиқлик оқими, Вт. 
Исрофларни иссиқлик оқими, Вт: 
Ф
йи
 

Ф
тўс 
[Ф
в
 ] Ф
б
,
(5.19) 

---

бу ерда: Ф
тўс
-тўсиқлик орқали иссиқлик исрофлари, Вт; Ф
в
-вентиляция билан бўладиган 
исрофлар, Вт; Ф
б
-турли сиртлардан буғланишга бўладиган исрофлар, Вт. 
Юқоридаги тенгламалардан келиб чиқиб, электр иситиш тизимини иссиқлик 
оқими: 
Ф 

 Ф
тўс 
[ Ф
в
 ] Ф
б 
– Ф
ор
.
(5.20) 
қурилиш тўсиқларидан ўтувчи умумий иссиқлик исрофлар оқимини иссиқлик 
исрофларини солиштирма оқими (бинонинг солиштирма иссиқлик характеристикаси) – 
ичкаридаги ва ташқаридаги ҳавони ҳароратини фарқи 1
о
С-га фарқ қилганда бино ҳажмини 
1м
3
йўқотадиган иссиқлик оқимидан фойдаланиб топилади. 
Ҳисоб бажариш ифодаси: 
Ф
тўс
 

 
Ф
сол.
V(t
ич,
 - t
таш.
). (5.21) 
Бу ерда: Ф
сол.
-исрофларни солиштирма иссиқлик оқими, Вт/(м
3

о
С); V-бинонинг қурилиш 
ҳажми, м
3
; t
ич,
ва t
таш.
-хона ичидаги ва ташқаридаги ҳавони ҳисобий ҳароратлари, 
о
С. 
Хона ичидаги ҳисобий ҳарорат деб рухсат этилган минимал ҳароратни олинади. 
Ташқи ҳавони ҳисобий ҳароратини иқлимий худудга боғлиқ олинади. Иссиқлик оқимни 
солиштирма ҳаракати бинони вазифасига қараб маълумотномалардан олинади (масалан 
чорвачилик бинолари учун 0,6…1,4 Вт|(м
3

о
С). 
Кириб келувчи ҳавони иситувчи иссиқлик оқими: 
Ф
ҳ
 

 L
ҳ

ҳ
с
ҳ
(t
ич.
 – t
таш.
), (5.22) 
бунда: L
ҳ
-ҳавони кириб келишида уни ҳажмий узатилиши, м
3
/с;
 

ҳ
-ҳавони зичлиги, кг/м
3
;

с
ҳ
-ҳавони солиштирма иссиқликни сиғдирувчанлиги, Дж/ (кг

о
С). 
Совуқ даврда келаятган ҳавони ҳажмий узатилишини намликдан топилади ва 
хонани ҳавосидаги карбонат ангидрид газини энг катталиги чекланган концентрациясидан 
текширилади. 
Хонада намликни буғланиши билан боғлиқ иссиқлик оқими: 
Ф
б
 

 nW
буғ.
q
буғ.
|3600.
(5.23) 
Бу ерда: n-хонадаги тирик организмлар сони; W
буғ.
-хонада бита организм буғлантирадиган 
намлик миқдори, г/соат;
 
q
буғ.
-сувни буғга фазовий ўзгартирилишини иссиқлиги, Дж/г. 
Организмлар ажратадиган иссиқлик оқими, 
Ф
орг.
 

 nФ
1
,
(5.24) 
бунда: n-хонадаги организмлар (ҳайвон ѐки парранда) сони; Ф
1
-битта организм 
ажратаятган иссиқлик оқими, Вт. 
Электр иситиш тизимини қуввати: 
Р
о
 

 Ф
о
|

и
,
(5.25) 
бунда 

и
-иситиш тизимидаги иссиқликни исрофларини ҳисобга олувчи иссиқлик ФИК. 
Иссиқлик ФИК-ини алоҳида хоналарда ўрнатилган электр калориферлар 
қўлланилганда 0,95, электр қозонхоналар қўлланилганда 0,9…0,92 олинади.