Маьрузалар курси

характеристикалари деб юритилади (яъни энергетик характеристикаларни ифодаловчи 
боғланишлар - Р
тўла
= f(I); Р
ѐй
= f(I); Р
.эл.й
= f(I); Р
исс..й
. = f(I); 

= f(I); ва соs 

= f (I) 
лардир). 
ПЭЁП томонидан сарф бўлаѐтган электр энергияси N, печнинг ишлаб 
чиқарувчанлиги q, печнинг тўла фойдали иш коэффициенти

п
ва 1 тонна маҳсулотни 
эритиш учун кетган вақт t каби катталиклар билан печp токи ўртасидаги боғланиш 
характеристикалари печнинг технологик ѐки ишчи характеристикалари деб 
юритилади (ишчи характеристикалар - N=f(I);
q=f(I);

п
=f(I); ва t = f(I); - боғланишлар билан ифодаланади). 
Печнинг энергетик ва ишчи характеристикаларини таълил қилиш орқалигина, 
барча кўрсаткичлар бўйича оптимал иш режимини белгиловчи ток қийматини белгилаш 
мумкин. Ушбу характеристикаларни ПЭЁП нинг алмаштириш схемаси ѐрдамида назарий 
ҳисоблаб чиқилади (3.7-расм). 
3.7. - расмда қуйидаги белгилашлар амалга оширилган: 
r
x
T
T
2
2
,
- трансформатор иккиламчи чўлғамининг актив ва индуктив қаршилиги: 
r
x
KT
KT
,
- мос равишда қисқа тармоқнинг актив ва индуктив қаршилиги; 
ä
R
- электр ѐйининг қаршилиги; 
r
x
p
p
' , '
- реактор актив ва индуктив қаршиликларининг келтирилган қийматлари;
r
x
T
T
' , '
- трансфороматор бирламчи чўлғами актив ва индуктив қаршиликларининг 
келтирилган қийматлари; 
U

- манбадаги фаза кучланиши; 
ä
U
- электр ѐйидаги кучланиш. 
 
3.7-расм. ПЭЁП нинг алмаштириш схемаси. 
Алмаштириш схемасида печь электр занжирининг элементлари мос равишда индуктив ва 
актив қаршиликлар билан алмаштирилади, электр ѐйи эса актив қаршилик сифатида қабул 
қилинади.
Алмаштириш схемасини тузишда қаршиликларни келтирилган қийматлари 
қуйидаги тартибда аниқланади. Трансформаторнинг иккиламчи занжирига келтирилган ва 
хақиқий занжирлардаги йўқолаѐтган қувват бир-бирига тенг бўлишидан келиб чиқиб, 
мисол учун r

1
қуйидаги тенгламадан топилади: 
I
r
I
r
I
r
1
2
1
1
2
1
2
2
1
 


( ' )
'
'
(3.5)
дан 
r
I
I
r
r
k
'
1
1
2
2
1
1
2








(3.6) 

---

бу ерда k
I
I

2
1
- трансформациялаш коэффициенти. 
Шундай қилиб, 
r'
1
қийматини аниқлаш учун r
1
қийматини трансформациялаш 
коэффициенти квадратига тескари пропорционал равишда ўзгартириш талаб қилинади. 
Худди шундай тартибда x
r
p
' , '
1
ва x
p
'
қийматлари аниқланади. Занжирнинг тўла 
қаршилиги алмаштириш схемасидан, тегишли ўзгартиришлар киритиш орқали 
аниқланади (15,б расмда тўла қаршиликлар орқали ифодаланган алмаштириш схемаси 
келтирилган). Қисқа туташув токининг трансформатор икиламчи чўлғамига келтирилган (
0
ä

R
) қиймати қуйидагича аниқланади: 
I
U
r
x
2
2
2
2



(3.7) 
ПЭЁПларнинг энергетик характеристикалари қуйида келтирилган тенгламалар 
ѐрдамида аниқланади ва уларга асосан қурилади..
P
исс.й
= 3
2
2
I
r

(3.8) 
P
фойда
=
2
ä
ä
2
2
3
3
I
U
R
I

(3.9) 
P
тула
= P
фойда
+ P
исс.й
=
)
(
3
ä
2
2
r
R
I

(3.10) 
òóëà
ôîéäà
ýë
P
P


(3.11) 
S
U
I


3
2
2
(3.12) 
(3.13) 
(3.13) 
ПЭЁПнинг технологик ( ишчи ) характеристикалари эса қуйидаги тенгламалар 
ѐрдамида аниқланади .. 
(3.14) 
(3.15) 
(3.16) 
бу ерда: q - 1 соатдаги печp ишлаб чиқарувчанлиги ; 

N
1
- 1 тонна пўлат ишлаб чиқиш учун сарф бўладиган электр энергиясининг назарий 
қиймати; 
N - 1 тонна пўлат ишлаб чиқариш учун сарф бўладиган электр энергиясининг амалдаги 
қиймати. 
3.8 - расмда печнинг энергетик ва ишчи характеристикалари келтирилган. 
Характеристикалар тахлили шуни кўрсатадики, токнинг ошиши билан Р
эл
. токнинг 
квадратига пропорционал равишда ортиб боради, ѐйдаги қувват Р
ѐй
ва актив қувват ўз 
қийматларининг максимумигача ортиб боради ва ундан сўнг (токнинг ортиб боришига 
қарамай) камайиб боради. Токнинг I

қийматида энергия сарфи ўз қийматининг 
минимумига, фойдали иш коэффициенти эса ўз қийматининг максимумига тенг. Шундай 
қилиб, токнинг I

қиймати печнинг минумум электр энергияси сарф қилиш оптимал 
режимини белгилайди. 

---

Токнинг I’’ қийматида ѐйдаги қувват Р
ѐй
ўз қийматининг максимумига, ишлаб 
чиқарувчанлик ўзининг максимум қийматига ва 1 тонна пўлат ишлаб чиқиш учун кетган 
вақт t ўз қийматнинг минимумига тенг.