Маьрузалар курси

 
Ўзгарувчан ток электр ѐйи ўзгармас ток электр ѐйидан фарқли ўлароқ вақт 
давомида ўзгарувчи кучланиш ва токка эга. Бунда ѐй разрядининг ток ва кучланиши бир 
давр мобайнида икки марта ноль қийматдан ўтиб, йўналишини ўзгартиради ва 
электродлардаги қутблар ўзгаради. Бундай ўзгариш жараѐнининг ҳар бирида ѐйнинг 
ўчиши ва қайта ѐниши кузатилади. Ёйнинг ўчиши эса электродлар орасидаги муҳитда 
икки жараѐннинг ҳосил бўлишига олиб келади, яъни электродлар орасидаги муҳит 
деионизацияси (ѐки муҳитнинг диэлектрик бикирлиги ортади) ва электродлардаги 
потенциалнинг ортишига олиб келади. 3.3 - расм.
3.3-расм 
3.3.а - расмда занжирига фақат актив қаршилик уланган электр ѐйининг токи ва 
кучланишининг осцилограммаси келтирилган. Бунда ѐй токи i
g
ва манба кучланиши U
c

---

бир хил фазада ўзгаради. Расмда кўрсатилганидай ѐй кучланишнинг U
1
қийматида ҳосил 
бўлади ва кучланишнинг U
2
қийматида ўчади. 
Электродлар қутби ўзгаргандан сўнг U
1
кучланиш агар қолдиқ плазманинг 
диэлектрик бикирлигидан катта бўлса ѐй қайта ѐнади ва ушбу жараѐн кейинги даврларда 
ҳам шундай қайтарилади. 
Ёйни қайта ѐндириш ва унинг барқарор ѐнишини таъминлаш учун ѐй занжирига, 
унга кетма-кет қилиб индуктивлик улаш тавсия қилинади. Ёй токи ва манба 
кучланишининг ѐй занжирига индуктивлик уланган холатидаги осцилограммалари 3.3.б - 
расмда келтирилган. Ушбу расмдаги графикларнинг таълили шуни кўрсатадики, манба 
кучланиши ѐйдаги кучланиш U
д
дан камайгандан сўнг ѐйнинг ўчмай ѐнишини 
индуктивликда тўпланган электромагнит энергия қўллаб қувватлайди. Бу эса қуйидаги 
шарт бажарилса амалга ошади : 
U
д
=U
m

Sin

ѐки 

=arcsin U
д
/U
m 
(3.2) 
бу ерда U
m
- манба кучланишининг амплитуда қиймати. 
Қуйидагини инобатга олсак: 
Sin 

=
1
2

cos

, лекин 
Cоs 

=

/2U
д
/U
m
унда 
2
ä
)
/
2
/
(
1
m
U
U
Sin




(3.3) 
(3.2) даги қийматни (3.3) га қўйсак, 
U
д
/U
m

0,54 ва
Cоs 

=(

/2)(U
д
/U
m
)

( 

/2)

0,54=0,85 (3.4.) 
Шундай қилиб, агар U
д
/U
m
нисбат 0,54 га тенг ѐки унда кичик бўлса ва соs

0.85 га 
тенг ѐки кичик бўлса, ѐйнинг барқарор ѐниши таъминланади.