Маданиятшунослик фани предмети, методологик асослари ва баркамол авлодни шакллантиришдаги ахамияти


tankidiy  realizmning  yirik  vakili



Download 1,51 Mb.
Pdf ko'rish
bet46/66
Sana07.01.2022
Hajmi1,51 Mb.
#326134
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   66
Bog'liq
madaniyatshunoslik fanidan maruzalar matni

tankidiy  realizmning  yirik  vakili 
Onore de Balzak 
(1799-1850) bo‘ldi. Balzak minglab obrazlar yaratdi. Uning 
bexisob roman, povestlari umumiy "Inson komediyasi" nomi bilan mashxurdir.
 
Balzak  burjuaziyaning  ochko‘zligiga  nafrat  bilan  xarab,  aristokratiya 
vakilarining pastkashligi, xudbinligi, takabburligini ayovsiz fosh etdi. U boylik 
ketidan  kuvish  insonning  barcha  tuykularini  poymol  kilishini  yakkol  ko‘rsata 
bildi  (Gorio  ota  romani  va  x.k).  Balzak  kapitalizm  sharoitida  pulning  inson 
ustidan  xokim  ekanligini  xam  goyatda  ustamonlik  bilan  tasvirlab  berdi. 
Fransiyada  XVII  asrning  ikkinchi  yarmida  buyuk  fransuz  dramaturgi,  ajoyib 
komediya  teatrining  asosochisi  Jan  Batist  Moler  pesalari  adabiyotda  ilgor 
burjuaziya goyalari xalkchilligining yorkin ifodasi bo‘ldi.
 
Xalkka  yakinlik  Molerga  kuvnok  xalk  komediyasi  an’analarini  singdirib,  uni 
rivojlantirish imkonini berdi. Uning pesalarida muallifga zamondosh va oddiy 
tilda  gaplashuvchi  turli  guruxlarga  mansub  kishilar  timsoli  ifodalanadi.  U 
dvoryanlarning 
bema’ni  xayotini  zo‘r  maxorat  bilan  fosh  kildi. 
"Dvoryanlikdagi meshchan" pesasida kuyi tabaka vakili, xar kanday yo‘l bilan 
bo‘lsada, dvoryanga o‘xshashga intiluvchi kishi ustidan kulinadi.
 
U "Don Juan" komediyasida biror narsani mukaddas deb bilmaydigan ashaddiy 
xudbin  va  buzuki  obrazini  saxnada  ko‘rsatadi.  Bu  pesa  xuzur-xalovat 
orkasidan  kuvib,  xech  kimning  takdirini  o‘ylamaydigan  bekorchi  dvoryanlar 
xakida  yozilgan  o‘tkir  satira  bo‘ldi.  "Xasis"  komediyasida  mol-dunyo  yigish 
yo‘lida  butun  insoniy  tuykulardan  maxrum  bo‘lgan  nigoyatda  kizganchik 
Garpagoning betakror obrazi tasvirlangan.
 
Molerning  "Tartyuf"  nomli  mashxur  komediyasi  cherkov  aklining  riyokorligi 
va  ikkiyuzlamachiligiga  xarshi  xaratilgandir.  Komediya  juda  katta  fosh  kilish 
kuchiga  ega  bo‘lib,  bunda  Tartyuf  ikkiyuzlamachi  kishilar  timsoliga  aylanib 
xoladi.
 
Evropaning  shoir  va  yozuvchilari  singari  Rossiyaning  barcha  muammolari 
A.S.Pushkin  M.YU.Lermontov  lirikasi  va  nasriy  asarlarida,  Nekrasovning 
she’r  va  poemalarida,  N.V.Gogolning  saxna  uchun  mo‘ljallangan  xajviy 
asarlarida,  I.Krilovning  masallarida,  I.S.Turgenevning  ixcham  prozasi, 
F.M.Dostoevskiy  va  L.Tolstoyning  chukur  falsafiy,  fojiali  povest  va 
romanlarida o‘z aksini topdi.
 


 
101 
Osiyo,  Afrika  mamlakatlarining  adabiyoti  yangi  tarixning  birinchi  davrida 
o‘rta  asr  istibdodiga  asoslangan  jamiyatning  kamchiliklarini  aks  ettirdi.  XIX 
asr  boshlarida  Xitoyda  Li  Fush  Jen  yozgan  "Ko‘zgudagi  gullar"  romanida 
feodal  jamiyatdagi  xitoy  ayollarining  axvoli  tasvirlangan.  Taypin  galayoni 
davrida ko‘plab galayon ishtirokchilarining she’rlari nashr kilindi. Xindistonda 
Mittro  yozgan  "Indigo  ko‘zgusi"  asarida  ingliz  mustamlakachilarining 
zulmlari, Xind dexkonlarining ogir kulfatlari ochib tashlangan.
 
Umuman  XVIII–XIX  asrda  ijod  kilgan  yozuvchilar  o‘z  asarlari  bilan  jaxon 
adabiyoti xazinasini yanada boyitdilar.
 
XVII–XVIII  asrlardagi  jamiyat  tarakkiyoti  tasviriy  san’atda  xam  o‘z  aksini 
topdi. Unda diniy yo‘nalishlar ozrok bo‘lib, dabdabali, rasmiy va jozibali saroy 
san’atiga keng o‘rin berilgan. kadimgi Rim tarixi va mifologiyasidan olingan 
mavzular,  kirollar  va  sarkardalarning  portretlari,  jang  manzaralari  bunda 
asosoy  o‘rin  tutadi.  Fransiyada  burjuaziyaning  dvoryanlarga  karshi  jiddiy 
siyosiy  kurashi  tasviriy  san’atda  xam  o‘z  aksini  topdi.  SHubxasiz  bu  davrda 
Fransiya  tasviriy  san’ati  etakchi  o‘rin  egallagan  bo‘lib,  kadimgi  Gretsiya  va 
Rim  davrining  respublika  uchun  olib  borgan  kurash  kaxramonliklari  bu  davr 
rassomlari asarlarida yangicha tus oldi. Ma’rifatparvarlik davri, buyuk fransuz 
inkilobi  vokealari,  ma’rifatparvarlar  portretlari,  tarixiy  vokealar  rassomlar 
tanlagan  bosh  mavzularni  tashkil  kilar  edi.  Ularning  asarlarida  dvoryanlar, 
xristian  dini  peshvolari  bilan  bir  katorda  xalk  ichidan  chikkan  o‘rta  tabakaga 
mansub  kishilarning  xayoti,  faoliyati  va  obrazlari  ko‘prok  o‘rin  egallay 
boshladi.  Rasmlar  o‘sib,  rivojlanib  kelayotgan  o‘rta  tabaka  vakillari 
xarashlariga  mos  keladigan  syujetlar  asosida  chizilib,  bu  ilgor  tabakaning 
eskilik  va  absolyutizmga  xarshi  kurashini  anik  bo‘yoklar  asosida  tasvirlagan 
edi.  Bundan  tashxari  rassomlar  uchinchi  toifadagi  real  odamlarning  obrazlari 
aks  ettirilgan  rasmlarni  xam  yarata  boshladilar.  Tasviriy  san’atda  bu 
yo‘nalishning  atogli  vakili  Jak  Lui  David  bo‘ldi.  U  "Goratsiylar  kasami" 
rasmini  yaratdi.  Rasm  o‘z  farzandlariga  respublika  dushmanlariga  karshi 
jangga  borish  oldidan  ok  fotixa  berayotgan  ota  kiyofasini  aks  ettiradi.  SHu 
jumladan,  uning "Maratning  o‘limi"  asari xam  mashxurdir. "Ko‘kat sotuvchi" 
rasmida  xalk  orasidan  chikkan  ayol  tasvirlanadi.  Bu  rasmlar  san’atda  realizm 
sari tashlangan muxim kadam bo‘ldi.
 
Fransuz  rassomi  Ejen  Delakrua  tasviriy  san’atda  romantizmning tanikli  vakili 
bo‘ldi. U 1830 yilgi "Iyul inkilobi" nomli mashxur rasmida barrikadada xalkni 
jangga  ruxlantirayotgan  go‘zal  va  dovyurak  ayol  timsolida  inkilob  obrazini 
yaratdi.
 
Realizm  tomon  burilish,  milliy  ozodlik  kurashi  kaxramonligini  tasvirlash, 
cherkov  xurofotini  fosh  kilish,  XVIII  asr  oxiri  va  XIXasr  birinchi  yarmida 
yashagan buyuk ispan rassomi Fransisko Goyya ijodi uchun xarakterlidir.
 
Goyyaning  ijodiy  uslubi  nigoyatda  o‘ziga  xos  edi.  Masalan,  u  kirol 
buyurtmasiga  binoan  uning  oilasining  guruxiy  portretini  chizadi.  Ularning 
kiyimlari,  bezaklari  saroy  san’atiga  xos  tarzda  tasvirlangan  bo‘lsada,  Goyya 
kirol kiyofasini undagi xunuk belgilari bilan, kirolichaning yokimsiz, takabbur 
va joxil basharisini dadil va realistik tarzda aks ettirdi.
 


 
102 
Ayni vaktda Goyya Ispaniyaning oddiy kishilariga bagishlangan o‘z rasmlarida 
xalkning  jismoniy  va  ma’naviy  go‘zalligini  zo‘r  muxabbat  bilan  chizgan.  U 
ispan  ayollarini  xuddi  shu  tarzda  magrur,  xushchakchak,  nazokatli  kilib 
yaratdi.  "Ko‘zgolonchilarni  otish",  "Zo‘r  jasorat!"  va  boshka  rasmlar 
xalkparvarlik, vatanparvarlik goyalari ruxi bilan sugorilgan.
 
"Xios orolidagi kirkin" rasmda orol axolisining greklar ko‘zgoloni vaktida turk 
ko‘shinlari  tomonidan  kirgin  kilinishi  manzarasi  tasvirlangan.  Uning 
asarlaridagi  erkin  bo‘yoklar,  yangilikka  intilish,  xurfikrlik  xar  bir  rasmga 
o‘ziga  xos  joziba  baxsh  etadi.  Delakruaning  yana  "Dante  va  Vergiliy", 
"Barrikadalardagi ozodlik", "Aljazoirlik ayollar" kabi asarlari xam mashxurdir.
 
Rakono.
  Bu  uslub  o‘zining  engilligi,  notekisligi,  to‘gri  chiziklarning 
simmetriyasi yo‘kligi bilan xarakterlanadi.
 
Bu  usul  rassomga  bezash  masalalarini  xal  kilishda  ko‘l  kelgan.  Arxitekturada 
intererni  rejalashtirishda  va  bezashda,  tasviriy  san’atda  xam  rakono  uslubi 
muvaffakkiyatli ko‘llanilgan.
 
Tasvirda rakonoga yakin uslubda fransuz rassomlari Vatto va SHardenlar ijod 
kilishgan.
 

Download 1,51 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   66




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish