Madaniyat instituti vahobjon rustamov ssenariynavislik mahorati

4 Abdusamatov A. Teatr tanqid ko‘zgusida. Toshkent, «Fan», 1993yil, 31 b.
5 U.Qoraboyev. Badiiy-ommaviy tadbirlar. Т., “O‘qituvohi”, 1986. 36 b.
10

---

1) 
kinossenariy;
2) 
teatrda 
qo ‘yiladigan 
dramatik 
asarning 
rejasi, sujet 
chizig‘i, operadagi dramatik harakatning tasviri, baletda - sujet- 
ning barcha raqs va mim ikalarini o ‘z ichiga olgan mukammal 
bayoni;
3) 
pyesada ishtirok etuvchilarning sahnaga chiqish payti va 
tartib k o ‘rsatilgan y o ‘l-yo‘riqdir, deb izoh etilgan.
Haydar M uhamm ad o ‘zining “Ssenariynavislik mahorati” kito- 
bida “Ssenariynavislik- “Ssenariy” so‘ziga forscha “Navisanda”-yo- 
zuvchi, adib m a’nosidan “navis” olinib, “Ssenariynavis” atamasi 
yaratilgan va joriy qilingan”6, deb yozadi. M uallif ushbu kitobda 
televideniye, kino va teatrlashtirilgan tomoshalar ssenariy si b o ‘yicha 
qimmatli m a’lumotlarni bergan.
Yana boshqa manbalarda - “Ssenariy” (italyancha “Scenario” - 
adabiy-dramatik asar degan m a'noni anglatadi), tadbir mazmunini 
adabiy tasvirlash b o ‘lib, bunda jiddiy ketma-ketlik asosida harakat 
elementlari bo‘lmish mavzu va g ‘oya, bir b o ‘lakdan ikkinchisiga 
o ‘tish, bloklar, bezaklar, matnlar to iiq k o ‘rsatiladi, deb yozilgan. 
Ammo har qanday holatda ham ssenariy - o ‘tkaziladigan tadbirlar, 
bayram va tomoshalaming to ‘liq yozma bayonidir7, deb ta ’riflash 
maqsadga muvofiqdir.
Ssenariy yozilishida quyidagi vazifalar amalga oshiriladi:
• tadbir o ‘tkaziladigan jo y o ‘rganiladi;
• mahalliy sharoitdan mavzu, tadbir g ‘oyasidan kelib chiqqan 
holda manbalar izlanadi;
• hujjatli materiallar badiiylashtiriladi;
• sahnaviy usullardan, foydalanish y o ila ri izlanadi, ta ’sirchan 
vositalar tanlanadi.
Rejissuraning ixtisosliklari ko‘p b o ‘lganidek, (masalan, teatr re- 
jissyorligi, televidenie rejissyorligi, radio rejissyorligi, qo‘g ‘irchoq 
teatri rejissurasi, ommaviy bayram va tomoshalar rejissurasi va h.k. 
kabi) ssenariy ham turli ixtisosliklari va tabiati b o ‘yicha bir qancha 
turlarga b o ‘linadi. Masalan: