М у н д а р и ж а I боб. Металларнинг кристалл тузилиши ва кристалланиш поцесси

Алюминийнинг қуйиш учун ишлатиладиган қотишмаларининг химиявий
таркиби (ГОСТ. 2685-53)

АЛ8 маркали дотишма А1—Mg системасидаги қотишма бўлиб магналий деб аталади. Бу қотишма пухталиги юқори , солиштирма орирлиги бошқа қотишмалар никига қараганда кичик, коррозиябардошлик хоссаси юқори , аммо қуйилиш хоссалари пастроқ қотишмадир.

Таркиби жихатидан дуралюминийга яқин келадиган АЛ7 маркали қотишманинг механик хоссалари юқори , қуйилиш хоссалари эса пастдир. Бу қотишма анча механик куч таъсир этадиган кичикроқ ва оддийроқ шаклли деталлар қуйиш учун ишлатилади.
АЛ7 қотишма сининг аксича, АЛ 12 маркали қотишманинг қуйилиш хоссалари юқори , механик хоссалари эса пастдир. Бу жицатдан олганда, нормал силумин АЛ 12 қотишма сйдан устун туради.
Алюминийнинг иссиқбардош қотишмалари. Кўпгина деталлар, масалан, ички ёнув двигателларининг поршинлари, цилиндр головкалари ва шу кабилар юқори (200—350°С) температурада ишлайди. Бинобарин, бундай деталлар иссиқбардош қотишмалар дан тайёрланиши керак. Улар чўяндан хам тайёрланиши мумкин, аммо ички ёнув двигателларининг илгарилама-қайта р харакатда бўладиган деталлари учун чўян ўрнига енгил қотишмалар ишлатиш мухим ахамиятга эга. Алюминий қотишмалари ана шундай енгил қотишмалар дандир. Алюминийнинг деформацияланадиган ва қуйиш учун ишлатиладиган қотишма ларини иссиқбардош қилиш учун улар мис, магний, никель, титан, темири билан легирланади. Бу элементлар қотишма структурасида қийин суюқланадиган барқарор скелет, яъни тур хосил қилади. Алюминийнинг қуйиш учун ишлатиладиган қотишмаларида хам, деформацияланадиган қотишмаларида хам темир зарарли қўшимчадир, чунки А1—Si қотишмаларида темир алюминий ва кремний билан бирикиб, пластин-

7 8 - жадвал

Алюминийнинг қуйиш учун ишлатиладиган қотишмалар ининг
механик хоссалари (ГОСТ 2685-53 ва ТУ)

Қотишманинг маркаси	Куйиш усули	Термик ишлаш тури	Механик хоссалари (камила)
АЛ2 АЛ3 АЛ4 АЛ5 АЛ6 АЛ7 АЛ8 АЛ9 АЛ11 АЛ12	Е К Е К Е; К Е; К Е; К Е К Е Е К Е К Е; К