М у н д а р и ж а I боб. Металларнинг кристалл тузилиши ва кристалланиш поцесси

Радиография усули. Металларнинг қотишмаларида бирор элементнинг кандай тарқалганлигини текширишда радиография усулидан фойдаланилади. Радиография усулининг моҳияти шундан иборатки, қотишмада қандай тарқалганлиги текширилиши керак бўлган элементнинг радиоактив изотопидан маълум миқдори қотишма суюқлантирилаётганда металлга қўшилади. Қотишма тайёр бўлгандан кейин совитилиб, ундан намуна олинади ва макрошлиф ёки микрошлиф тайёрланади. Тайёрланган шлиф сиртига фотография плёнкаси қўйилади. Текширилаётган элемент радиоактив изотопининг нурланиши натижасида плёнкада шу элемент бор жойларнинг изи қолади. Плёнка очилтирилгандан кейин микроскоп остига қўйилиб, унинг сурати олинса, микрорадиография ҳосил бўлади. Ана шу микрорадиографияга қараб, қотишмада элементнинг қандай таркалганлиги аниқланади.

10- §. ФАЗА УЗГАРИШЛАРИНИНГ ТЕРМОДИНАМИК АСОСЛАРИ

Термодинамиканинг иккинчи конунига биноан, ҳар қандай фаза ўзгариши вақтида системанинг эркин энергияси камаяди, яъни система эркин энергияси катта бўлган беқарор ҳолатдан эркин энергияси кичик бўлган барқарор ҳолатга ўтишга интилади. Бинобарин, ўзгармас босимда температуранинг ўзгариши билан система эркин энергиясининг ўзгариш характери маълум бўлса, сйстема (фазалар) барқарор бўладиган температуралар сохасини кўрсатиш мумкин.

20 - расмда суюқ ва қаттиқ фазалар эркин энергиясининг температурага қараб ўзгариш графиги эркин энергия — температура координаталарида тасвирланган.
Диаграммада эгри чизиғи суюқ фаза эркин энергиясининг ўзгаришини, II эгри чизиғи эса қаттиқ фаза эркин энергиясининг ўзгаришини кўрсатади. Тм температурада суюқ фазанинг эркин энергияси билан қаттиқ фазанинг эркин энергияси баравар (Fс.қ.= Fс.қ) бўлади, яъни суюқ фаза билан қаттиқ фаза мувозанатда туради, бинобарин, Тм мувозанат темпе'ратурасидир. Тм температурадан юқорида суюқ фазанинг эркин энергияси кичик, қаттиқ фазанинг эркин энергияси эса катта, Тм температурадан пастда, аксинча, суюқ фазанинг эркин энергияси катта, қаттиқ фазаники эса кичик бўлади. Бинобарин, Тм дан юдори температурада модда суюқ ҳолатда, Тм дан паст температурада эса қаттиқ (кристалл) ҳолатда бўлиши керак. Тм температура назарий кристалланиш температураси деб хам аталади.