М у н д а р и ж а I боб. Металларнинг кристалл тузилиши ва кристалланиш поцесси

2- §. ҚУЙМА ҚАТТИҚ ҚОТИШМАЛАР

Куйма. қаттиқ қотишмаларнинг энг кўп ишлатиладиганлари сормайт № 1, сормайт № 2 ва стеллит (В2К ҳамда ВЗК)дир. Сормайт № 1 қаттиқ қотишмаси кўп легирланган, эвтектикадан кейинги оқ чуян, сормайт № 2 қаттиқ қотишмаси кўп легирланган, эвтектикагача бўлган оқ чуян, стеллит эса асосан кобалσтдан иборат қотишмадир.

Куйма қаттиқ қотишмаларнинг химиявий таркиби 45- жадвалда келтирилган.

45-ж а д в а л

Қуйма қаттиқ қотишмаларнинг химиявий таркиби

Китишманинг маркаси	Элементлар мицдори, % хисобида
	Сг	Ni		Si	Мп	Co	W	Fe
Стелят В2Қ В3Қ Сормайт № 1 Сормайт № 2	27—33 28—32 25—31 13— 17,5	2—3 2—3 3—5 1,3—2 ,2	1 ,8—2 ,5 1,0—1,5 2 .5—3 ,3 1 .5—2 ,0	1—2 2 ,5—2 ,8 2 ,8—4 ,2 1,5—2 ,2	1—1 ,5 — 1,5 1,0	47—53 58—62 — —	13—17 4—5 — —	<2 <2 қолгани ≫

Куйма қаттиқ қотишмалар асбоб ва деталларнинг тез ейиладиган иш сиртларининг ейилишга чидамлилигинй ошириш мақсадида уларга газгалангаси ёки электр ёйи ёрдамида суюқлантириб қоплаш учун ишлатилади. Сормайт № 1 қотишмасининг қаттиқлиги ,сормайт № 2 цотишмасиникига қараганда анча юқори , қовушоқлиги эса анча паст бўлади. В2К маркали қотишма ВЗК маркали қотишмага қараганда қаттиқроқдир, лунки В2К қотищмасида волфрам ва углерод миқдорлари куйроқ , ВЗК қотишмасида эса кобалσт миқдори кўпрокдир (45- жадвалга қаранг).

К,аттиқлиги ва ейилишга чидамлилиги юқорироқ бўлган қотишмалар зарб камроқ таъсир этадиган деталσ ва асбоблар учун ишлатилади. Сормайт типидаги қотишмаларнинг афзаллиги шундан иборатки, уларнинг таркибида нодир ва қиммат турадиган кобалσт билан волфрам элементлари бўлмайди, аммо уларнинг ейилишга чидамлилик хоссалари В2К ҳамда :ВЗК қотишмалариникидан пастроқдир.
Детал ва асбобларнинг иш сиртига, қаттиқ қотйшма, одатда, икки қатлам қилиб қопланади. Каттиц қотйшма қоплами жилвир тош билан сйллиқланади. В2К, ВЗК қотишмалари қопламинийг қаттиқлиги Роквелл бўйича 60—64 га, сормайт №1 қотишмаси қопламиники 45—50 га, сормайт №2 қопламиники эса 40—45 га етади. Детал ва асбобларнйнг қаттиқ қотишма суюқлантириб қопланган сиртининг ейилишга чидамлилиги ўрта ҳисобда 2—4Ч баравар ортади.
Куйма қаттиқ қотишмалар ишлатиладиган асосий соқаларни келтйриб ўтамиз.
В2К, ВЗК қаттиқ қотишмаларидан юқорй температурада коррозиловчи мухитда ишлайдиган деталларнинг, масалан, клапанлар эгари, газ турбиналари кўраклари, химия аппаратлари сиртини қоплаш учун фойдаланилади.
Сормайт №1 қаттиқ қотишмаси механик куч таъсири остида ишлайдиган, сирти силлиқ ва аниқ бўлиши талаб этиладиган тез егилувчи деталлар учун ишлатилади.
Сормайт №2 қаттиқ қотишмасидан штамплаш асбоблари учун фойдаланилади.
Сиртига В2К, ВЗК, сормайт №1 ёки сормайт №2 қаттиқ қотишмалари қопланган деталлар асосий металининг механик хоссаларини юқори қилиш учун улар термик йшланади. В2К, ВЗК .ва сормайт №1 қотишмаларининг узи термик ишланмайди, сормайт № 2 қотишмаси эса 850—900°С да юмшатилади, 850—900°С гача қиздирилйб, сўнгра мойда тобланади в а ;500°С гача қиздирилиб бушатилади. Юмшатилган сормайт
№2 нинг қаттиқлиги Роквелл буййча 30—35 бўлади, тоблангандан кейинги қаттиқлиги 60—62 га етади, бушатилганда эса қаттиқлиги ўзгармайди.