M u h a m m a d y o q u b o s t o n a q u L o V budjet hisobi

Ehtiyotkorlik prinsipi
hisobotda aktivlar va daromadlar orttirilgan 
holda baholanishiga va majburiyatlar yoki xarajatlar pasaytirilgan holda 
baholanishiga yo ‘l qo‘yilmasligini anglatadi.
Maztnunning shakldan ustunligi prinsipi
agar axborotlar hisob 
hujjatlarida va hisobotlarda operatsiyalar va hodisalaming mazmunini 
ishonchli aks ettirsa, bu axborotlar hisobga olingan va hisobotda taqdim 
etilgan bo‘lishini bildiradi.

---

K o ‘rsatkichlarning qiyosiyligiprinsipi
axborotlar nafli va mazmunli 
bo‘lishi uchun u har xil hisobot davrlari uchun qiyosiy bo‘lishini bildiradi. 
Hisobot yilida hisobotlami taqdim etishga b o ‘lgan yondashuvlar 
o ‘zgarganda o'tgan davrga tegishli axborotlar qiyoslash maqsadida 
qayta tasnif qilingan bo ‘lishi kerak. Agar amaliy fikr-mulohazalar 
bo‘yicha qayta tasnif qilish munikin bo ‘lmasa, unda ular qayta tasnif 
qilinganida bo'lishi mumkin b o ‘lgan o ‘zgarishlaming sabablari va 
xarakteri yoritilgan bo‘lishi kcrak.
H isobotning betarafligiprinsipi
hisobotda keltirilgan axborot, uning 
ishonchliligini ta’minlash uchun oldindan bichib-to‘qib qo‘yishdan holi 
b o ‘lishi kerakligini bildiradi.
H isobot davri daromadlari va xarajatlarining muvofiqligi prin­
sipi
muayyan davrda shu davr daromadlarining olinishini shart 
qilgan xarajatlarnigina aks ettirilishini bildiradi. Agar xarajatlar va 
daromadlaming ayrim turlari o ‘rtasida bevosita bog‘liqlikni aniqlash 
qiyin b o ‘lsa, xarajatlar bir necha hisobot davrlari o ‘rtasida taqsimlashning 
biror-bir tizimi asosida taqsimlanadi.
Aktivlar va majburiyatlarning haqiqiy baholanishiprinsipi
aktivlar 
va majburiyatlarning asosiy baholanishi ulaming tannarxi yoki sotib 
olingan qiymati bo ‘lishini nazarda tutadi.
0 ‘zbekiston Respublikasining «Buxgalteriya hisobi to‘g ‘risida»gi 
Qonuniga muvofiq buxgalteriya hisobi va hisobotini tashkil etishni 
tashkilot rahbari amalga oshiradi. Rahbar ichki hisob va hisobot tizimining 
ishlab chiqilishini, xo‘jalik operatsiyalarini nazorat qilish tartibini, 
to ‘liq va aniq buxgalteriya hisobi yuritilishini, hisob hujjatlarining 
saqlanishini, tashqi foydalanuvchilar uchun hisobotni tayyorlanishini, 
soliq hisobotlarini va boshqa hujjatlaming tayyorlanishini hamda hisob- 
kitoblaming o ‘z vaqtida amalga oshirilishini ta’minlashi shart.
Budjet tashkilotining rahbari: tashkilotda buxgalteriya hisobini 
to ‘g ‘ri yuritilishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishga; hujjatlami 
rasmiylashtirish, hujjatlarni va m a’lumotlami hisobga olish uchun 
taqdim etish masalalari b o ‘yicha bosh buxgalteming talablarini hisobga 
aloqasi b o ‘lgan tashkilotning barcha tarkibiy b o ‘linmalari va xodimlari 
tomonidan bajarilishini ta ’minlashga mas’uldir.

---

Budjet tashkiloti rahbari mazkur tashkilotda hujjatlami imzolash 
huquqiga ega b o‘lgan shaxslaming ikkita ro ‘yxatini tasdiqlaydi. 
Birinchi ro ‘yxatga-rahbarlik vazifalarini amalga oshiruvchi shaxslar, 
ikkinchisiga-buxgalteriya hisobi va moliyaviy boshqarish vazifalarini 
amalga oshiruvchi shaxslarkiradi. Bu ro ‘yxatlarda ko‘rsatilgan mansabdor 
shaxslaming har qaysisiga qanday hujjatlarga imzo chekishga huquq 
berilganligi ham aniqlab qo‘yiladi. Yuqorida ko‘rsatilgan shaxslaming 
imzosi bo'lmagan hujjatlar haqiqiy hisoblanmaydi.
Budjet tashkilotlarida buxgaltcriya hisobi 0 ‘zbekiston Respublikasi 
Moliya 
vazirligining 
me’yoriy 
hujjatlarida 
belgilangan 
yagona 
uslubiyatni qo ‘llab yagona tizim bo ‘yicha tashkil qilinadi. Budjet va 
budjetdan tashqari mablag'lar b o ‘yicha xarajatlar smetalarining ijrosi 
buxgaltcriya hisobini ikki yoqlama yozish tizimi bo ‘yicha olib boriladi. 
Budjet tashkilotlarining katta-kichikligi, xarajatlar smetalarining hajmi, 
operatsiyalar soni va m a’lumotlami ishlash vositalaridan foydalanilishiga 
qarab hisobning turli shakllari (memorial-order, jum al-order, bosh-jumal 
va boshqalar) qo ‘llaniladi.
Buxgalteriya hisobining m em o ria l-o rd er shakli
Bu shakl qo'llanilganda ayrim boshlang'ich hisob hujjatlari yoki 
guruhlovchi va yig‘uvchi vedomostlar asosida memorial-orderlar 
tuziladi va har bir memorial-ordeming umumiy summasi ro'yxatga 
olish jum aliga yoziladi. Memorial-orderlaming m a ’lumotlari bosh 
kitobga yoki bosh kitobning o ‘rnini bosadigan nazorat vedomostiga 
yoziladi. Bunda debet subschyoti bo'yicha korrespondensiyalanuvchi 
kreditlanuvchi 
subschyotlar 
hamda 
kredit 
subschyoti 
b o ‘yicha 
korrespondensiyalanuvchi debetlanuvchi subschyotlar k o ‘rsatiladi. Oy 
tugagandan keyin har bir subschyotning debeti va krediti b o ‘yicha 
yozuvlar jami (aylanmasi) sintetik schyotlar b o‘yicha aylanma 
vedomostga o ‘tkaziladi. Bu vedomostning jami ro‘yxatga olish jum ali 
bo ‘yicha jami summa bilan solishtiriladi. Memorial-orderlarga ilova 
qilingan hujjatlaming m a’lumotlari bo'yicha analitik hisob schyotlari 
olib boriladi; oyning oxirida ular asosida aylanma vedomostlari tuziladi;

---

sintetik schyotlar bo ‘yicha aylanma vedomost bilan solishtiriladi. Sintetik 
schyotlar b o ‘yicha aylanma vedomost asosida balans tuziladi.
Memorial-order shaklning asosiy kamchiliklari bo'lib analitik 
hisobning sintetik hisobdan alohidaligi, bitta summani k o ‘p marotaba 
yozilishi (memorial-orderda, ro‘yxatga olish jumalida, sintetik hisob va 
analitik hisob registrlarida), hisobot tuzishda joriy hisob m a ’lumotlarini 
yig'ib chiqilishi va guruhlashtirilishini amalga oshirish kerakligi 
hisoblanadi.