M tojiyev, I. Nigmatov

Sanitariya va davolash-profilaktika tadbirlari. 
Bu tadbirda zaharli 
moddalar bilan ishlaydigan shaxslarga mehnat qiiish qonuniyatida: ish 
kunini chegaralash, mehnat ta ’tilini ko ‘paytirish, nafaqaga birmuncha 
erta muddatlarda chiqarish k o ‘zda tutiladi. Zaharli moddalar ta ’siri yuqori 
boTgan korxona, zavodlarda ayollar va o ‘smirlarning ishlashiga ruxsat 
etilmaydi. Zaharli moddalaming ish zonasi havosidayoT qo‘yiladigan oxirgi 
darajasi (YQOD) GOST 12. 1005 -76 ning «Ish zonasi havosi » boTimida 
ko'rsatib o ‘tilgan. Bu m e’yoriy hujjatda ishchining zaharli moddalaming 
kunlik 8 soat ish davomidagi yoki haftasiga 41 soatdan oshmagan mehnat 
faoliyati davrida sog'iig'iga yoki kasallanishiga yetarli ta ’sir qilmavdigan 
miqdori tushiniladi. B a’zi bir zaharli m oddalam ing ish zonasida yoT qo‘ysa 
boTadigan oxirgi darajalari (YQOD) 5-jadvalda berilgan.
45

---

3.7. Ishlab chiqarish binonalarini shamollatish
Ishlab chiqarish binolarini normadagi ob-havo va sanitariya-gigiyena 
sharoitlari bilan ta ’minlashda, ish jarayonida zararli va zaharli m oddalar 
miqdorining chegaralangan darajada b o iish id a, mehnat unumdorligi va 
m ehnat xavfsizligini oshirishda shamollatish muhim aham iyatga ega. 
Sham ollatish natijasida ishlab chiqarish binolaridagi ifloslangan o ‘ta 
qizigan, yoki sovigan havo toza, sovutilgan yoki qizdirilgan havo oqimi 
bilan to ‘xtovsiz almashtiriladi. Ishlab chiqarish binolarida havo toza
5-jadval
Ishlab chiqarish m uhitidagi zaharli m oddalarning
y o ‘l q o‘yiladigan oxirgi darajasi (Y Q O D)
T\r
Moddalarning nomi
YQOD mg/mi
Kun davomida o ‘rtacha 
miqdori, mg/mi
1
Azot ikki oksidi
0,085
0,085
2
Amiak
0,2
0,2
3
Atseton
0,35
0,35
4 
'
Benzol
1,5
0,8
5
Benzin
5
1,5
6
Butelen
3
3
7
Dixloretan
3
1
8
Ksilol
0,2
0,2
9
Naftalin
0,003
0,003
10
Sulfat kislota
0,3
0,1
11
Xlor
0,6
0,6
12
Toluol
0,1
0,01
13
Fenol
0,02
0,005
14
Ftor birikmalari
5
5
15
Etanol
0,1
1,0
46

---

bo‘lishi uchun, avvalo, ishlayotgan apparat-uskunalar germ etik b o iish i, 
yopiq holdagi jihozlardan foydalanish, b u g ian u v ch i suyuqlik idishlari 
yuzasi ham da chang chiqargan joylari berk b o iis h i, shuningdek, changli 
m ateriallam i nam iash va boshqa choralarni q o ila s h talab etiladi.
B inolam i sham ollatish 2 usulda: tabiiy va sun’iy (m exanik) am alga 
oshiriladi.