M tojiyev, I. Nigmatov

X avflam in g 
taksonom iyasi.Taksonom iya - murakkab hodisalam i, 
jarayonlam i, tushunchalami yoki obyektlam i bir sistem aga solish haqidagi 
fandir.

---

Xavflar taksonom iyasi - xavflarni tartib bo‘yicha joylashtirish degan 
m a’noni anglatadi. M asalan, tabiiy ofat xavfining taksonom iyasini tuzish:
a) geologik o‘zgarishlar oqibatida yuzaga keladigan xavflar: yer 
silkinishi, yer ko‘chkisi, vulqon otilishi, togMaming yemirilishi va 
boshqalar;
b) gidrom eterologik o :zgarish oqibatida yuzaga keladigan xavflar: 
shamollar, yog ‘ingarchiliklar, tabiiy yong‘in, qurg‘oqchilik, m omaqaldiroq, 
chaqm oq chaqishi, do‘l yog'ishi va hokazolar;
d) epidemiologik, epizootik v a epifttotik xavflar: (insonlar kasallanishi, 
zaharlanishi, ommaviy o ‘lim, parranda, cho‘chqa gripplari, qutirish, oqsil 
kasalligi, chigirtkalam ing yog‘ilishi, fotosintez jarayonining buzilishi va 
boshqalar);
Xavflar taksonomiyasini tuzish aynan inson faoliyati xavfsizligini 
ta ’m inlashda muhim ro‘l o ‘ynaydi. Xavflam ing taksom aniyasini tuzishni, 
albatta, xavflam ing tabiatini chuqur o ‘rganish orqaligina am alga oshirish 
mumkin.
Afsuski, hozirga qadar xavflam ing yetarlicha to ‘liq taksanomiyasi 
yaratilmagan. Bu esa har qanaqa xavfning oldini olishni ta’minlashni 
chegaralab qo4yadi. Shuning uchun olimlar, soha m utaxassislari oldiga 
xavflam ing taksonom iyasini yaratish bo‘yicha ilmiy va metodologik 
izlanishlar olib borish m aqsad qilib q o ‘yilgan.
X avflam ing nom enklaturasi. 
Nom enklatura - m uayyan belgi, 
xususiyatiga k o ‘ra sistem aga solingan nom va so 'zlar ro ‘yxatidir. Masalan, 
tibbiyotda qoilaniladigan dori-darm onlar nom enklaturasi birm uncha aniq 
tuzilgan. Jum ladan, antibiotiklarga: tetratsiklin, ampitsilin, oksotsilin, 
biotsilin, trimol, sefozolin, sefamizin va boshqalar kiradi.
Xavflar nom enklaturasini tuzishda ham aynan xavfning biror belgisi, 
xususiyati, keltiradigan oqibati yoki boshqa ko‘rsatkichlariga ko ‘ra 
tuzilishi lozim. Hozirgi kunda xavflar nomenklaturasi um um iy holda alfavit 
bo‘yicha tuzilgan. Masalan, ajal, alanga, alkagol, aziyat, vakuum, vulqon, 
vahima, gaz, gerbitsid, dinam ik zo ‘riqish, yem irilish, yom g‘ir, yong‘in, 
z o ‘riqish, zahar, zilzila, ifloslanish, ichimlik, iztirob, kasallik, kuyish, 
lat yeyish, loyqalanish, m agnit m aydoni, momaqaldiroq, meteoritlar, 
mikroorganizmlar, radiatsiya, reanim atsiya, rezonans, tebranish, tok urish, 
toyib ketish, uzilish, urmoq, ultratovush, hujum, xatar, shamol, shovqin, 
elektr toki, elektr maydoni, ekzema, yaxlash, yadro zaryadi, yashur 
kasalligi va boshqalar.
14

---

Umuman, xavflam ing nom enklaturasi har bir obyekt, ishlab chiqarish 
jarayoni, sexlar, ish oi'in lari, texnologik jarayonlar, kasblar va boshqa 
faoliyat o ‘rm)ari uchun tuzilsa m aqsadga muvofiq b o ia rd i.