M. T. Yulchieva, N. T. Atamuratova

57 – pasm. Oq po‘panak zamburgi 
 
A- zamburgning umumiy ko‘rinishi, B,V, G- sporangiyning o‘sishi, D, E, J- 
jinsiy ko‘payishi va zigotaning o‘sishi, Z- yetilgan zigota va uning o‘sishi. 

---

224 
 
Askomitsetlar yoki xaltachali zamburug‘lar — Ascomycetes 
Xaltachali  zamburug‘lar  hamma  joyda  har  xil  shaklda  juda  ko‘p 
tarqalgan.  Hozirgi  vaqtda  ularning  soni  30000  dan  oshadi.  Xaltachali 
zamburug‘lar saprofit va parazit holda yashaydi. 
Saprofit  zamburug‘lar  o‘simlik  qoldiqlarining  chirishida  ishtirok  etadi. 
Parazit  zamburug‘lar  asosan  qishloq  xo‘jaligiga  katta  zarar  keltiradi.  Ayrim 
xaltachali  zamburug‘lardan  tibbiyotda  ishlatiladigan  dori-darmonlar  olinadi. 
Bu  zamburug‘larning  eng  xarakterli  xususiyati  shundaki,  jinsiy  hujayralar 
qo‘shilgandan  so‘ng  tana  ichida  xaltachalar  hosil  bo‘lib,  ular  ichida 
askosporalar xaltali sporalar hosil qiladi. Zamburug‘larning hujayra po‘sti xitin 
va  glukoiddan  iborat.  Jinssiz  ko‘payishda  konidiysporalar  ham  hosil  qiladi. 
Xaltachali  zamburug‘larga  achitqi  zamburug‘i  (drojjalar)  kiradi.  Bu 
zamburug‘lar nonvoyxonalarda, spirt olishda va boshqa joylarda ishlatiladi. 
Xaltachali  zamburug‘lar  ichida  toshkuya  —  sporinya  —  Claviceps, 
penitsillim  —  Penicillinum  tibbiyotda  katta  ahamiyatga  ega.  Toshkuyadan 
askospora  va  tanacha  hosil  bo‘lishi  yuqorida  qayd  qilingan.  Toshkuya 
tanasidan  olingan  alkaloidlar  asab,  yurak  xastaligida,  ayniqsa  ginekologiya 
amaliyotida  keng  ishlatiladi.  Xaltachali  zamburug‘larning  vakili  bo‘lgan 
qo‘ziqorinlar ichida esa bo‘ladiganlari oziq-ovqat sifatida ishlatiladi (58-rasm).