М. С.Қосимова, Ш. Ж. Эргашходжаева, А. Н. Самадов, И. Б. Шарипов. Кичик бизнес ва тадбиркорлик. Ўқув қўлланма. – Т.: 2010, – 256бет

Шахсий воситалар
. Бу ерда иш асосчиси, унинг ҳамкорлари, оила 
аъзоларининг қўшган шахсий ҳиссаси кўрсатилади. 
Бизнеснинг таърифи
. Фирманинг миқдорий кўрсаткичларини, ташкилий-
ҳуқуқий шаклини, жойини, манзилини, ишловчилар сонини кўрсатиш лозим. 
Ишлаб чиқарилмоқчи ѐки бажарилмоқчи бўлган товар ва хизматларни, 
корхонанинг қисқача тарихини, истиқболини, маркетинг ҳудудини, истеъмолчи 
ва таъминотчиларни кўрсатиш лозим. 
1
Г. Берл. Создать свою фирму. М. Дело, 1994. 20-21-бетлар.

---

104 
Бошқарув
. 
Ҳар 
бир 
мулк 
эгалари 
ва корхонанинг бошқа 
бошқарувчиларининг маълумоти, тажрибаси ҳақидаги маълумотни ўз ичига 
олади. 
Корхонанинг молиявий истиқболи ва кўрсаткичлари
. Агар корхона янги 
ташкил этилган бўлса, унда корхона эгасининг шахсий капиталини кўрсатиш, 
режали баланс тузиш, истиқболини баҳолаш келтирилиши лозим. Шу билан 
бирга кутилмаган сарф-харажатлар учун муайян маблағларни ажратиб қўйиш 
керак. Агар корхона жамоаси ҳаракатда бўлса, унда охирги икки-уч йил ичидаги 
даромад ва зарарлар ҳақида балансли ҳисоботни ва бугунги ҳолати ҳақидаги 
маълумотни тақдим этиш лозим. 
Кўрсатилган бешта бўлим учун 11 ѐрдамчи шакл тузилади. 
1-шакл. Заѐм олиш учун берилган аризанинг мақсади ва унинг 
асосланиши. 
2-шакл. Шахсий молиявий декларация. 
3-шакл. Корхонанинг батафсил таърифи. 
4-шакл. Бозорнинг таҳлили. 
5-шакл. Рақобатчилар. 
6-шакл. Корхонанинг жойлаштирилиши. 
7-шакл. Корхонанинг ишчилари. 
8-шакл. Бошқарув. 
9-шакл. Ташкил этилаѐтган ѐки кенгайтирилаѐтган корхона учун 
молиявий маълумот. 
10-шакл. Ҳаракатдаги корхонани сотиб олиш учун молиявий маълумот. 
11-шакл. Раҳбар учун қискача хулоса. 
Қатор чет эл муаллифлари бизнес-режанинг расмийлаштирилиши шаклига 
эътиборни қаратмоқдалар. Қоғоз, папка, ѐзув, варақларнинг сифати, яъни ташқи 
кўриниши ҳужжатни ўкиѐтганда маълум таассурот қолдириши мумкин. Хатосиз, 
тоза ѐзилган ҳужжат ишонч ва ҳурмат уйғотади. 
Г.Берл АҚШ турли штатларининг тўққиз районлари тадбиркор 
бошқарувчиларининг 
трести 
ҳисобланмиш 
ишбилармонлар 
форуми 
маъқуллаган 
намунали 
бизнес-режанинг 
таърифини 
келтиради. 
Бу 
қуйидагилардан иборат:
 
Ҳажми 40 бетгача. Спирал маҳкамлагич билан 
маҳкамланган. Муқовада компаниянинг номи ѐзилган. Титул варағида эса 
компаниянинг номи ва манзили ѐзилган. Режа икки бетда ѐзилган компаниянинг 
бугунги операциялари ва режалари ҳақидаги қисқача ахборотдан бошланади. 
Бўлинмаларнинг номлари илова қилинган. Матнда етакчи ходим ва 
инвесторлар ҳақида батафсил маълумотлар берилган. Бухгалтерия ҳисоботи 
бўйича 
маслаҳатчи-ларнинг 
ва 
юрист-консултантларнинг тақризлари 
келтирилади. 
Бизнес-режани ишлаб чиқишда ундаги бўлимлар таърифи қисқа, тушунарли 
бўлишига алоҳида эътибор бериш лозим. Чунки булар бизнес-режага қизиқувчи 
шахс ѐки банк ходимининг ундаги материалларни ўқиш-ўқимаслигини белгилаб 
беради. Хулоса қисқа бўлиб, бизнес-режанинг барча бўлимларини қамраб 
олиши лозим. Хулосада қуйидаги маълумотлар мавжуд бўлиши тавсия 
этилади: 

---

105 
- корхонанинг номи, унинг юридик манзили; 
- алоқа қилиш учун шахс, унинг телефони; 
- бизнеснинг тури; 
- керакли заѐм; 
- заѐмнинг мақсади; 
- мавжуд активлар; 
- маҳсулот ва бозор (маҳсулотнинг қисқача таърифи, унинг реал сотиш 
имкониятлари); 
- бошқарув (асосий мулк эгаси ва унинг ѐрдамчиларининг таъ-рифи); 
- молиявий режалар; 
- сотиш ва даромад ҳажмининг ўсиш имкониятлари кўрсатилади.