М. С.Қосимова, Ш. Ж. Эргашходжаева, А. Н. Самадов, И. Б. Шарипов. Кичик бизнес ва тадбиркорлик. Ўқув қўлланма. – Т.: 2010, – 256бет

Фонднинг қайтарилиши ва фонднинг сарфланиши.
Бу кўрсаткичлар 
билан корхона асосий ишлаб чиқариш фондларидан фойдаланиш самарадорлиги 
аниқланади. 
Фонднинг қайтарилиши
асосий фондларнинг бир сўмига тўғри 
келувчи ишлаб чиқарилган маҳсулот микдори (суммаси)ни кўрсатади. 
Фонднинг қайтарилиши = 
Ишлаб чиқарилган маҳсулот миқдори (Қ) 
Асосий фондларнинг қиймати (Ф) 
 
Фонднинг сарфланиши
– бу фонд қайтарилишининг тескари миқдори 
бўлиб, маҳсулот бирлигига асосий фондларнинг қандай суммаси тўғри 
келишини кўрсатади: 
Фонднинг сарфланиши = 
Асосий фондларнинг қиймати (Ф) 
Ишлаб чиқарилган маҳсулот миқдори (Қ) 
Фонднинг қайтарилишининг ошиши маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмини 
кўпайтиришга, ишлаб чиқарилган маҳсулотнинг таннархини пасайтиришга ва 
асосий фондларга эҳтиѐжни нисбатан қисқар-тиришга имкон беради. 
Фонднинг қайтарилиши ва фонднинг сарфланиши микдорига ҳар хил омиллар 
таъсир қилади. Фонднинг умумий қайтарилиши асосий ишлаб чиқариш фондлари 
ўртача йиллик қийматидаги машиналар ва ускуналар ўртача йиллик қийматининг 
бир сўмига тўғри келадиган маҳсулот чиқаришига боғлиқдир. Машиналар, 
ускуналар қийматининг бир сўмига тўғри келадиган маҳсулот ишлаб чиқариш 
меҳнатдан 
фойдаланишнинг 
самарадорлигини 
ифодалайди. 
Ушбу 
кўрсаткичларнинг таҳлили 8.4.5-жадвалда берилган. 
 

---

192 
8.4.5-жадвал. Фонднинг қайтарилиши ва сарфланиши
кўрсаткичлари таҳлили 
Кўрсаткичлар 
Ўтган йил 
учун 
Ҳисобот 
йили учун 
Фарқи 
(+; -) 
Таққосланган ва улгуржи нархлардаги товар 
маҳсулоти (минг сўм) 
14006 
14493 
+487 
Асосий ишлаб чиқариш фондларининг ўртача 
йиллик қиймати (минг сўм) 
9337 
8526 
+297 
Асосий ишлаб чиқариш фондларининг фонд 
қайтарилиши 
1,5 
1,7 
+0,2 
Асосий ишлаб чицариш фондларининг фонд 
сарфланиши 
0,7 
0,6 
+0,1 
 
Жадвал маълумотлари кўрсатишича, ҳисобот йилида асосий фонд-лардан 
фойдаланишнинг самарадорлиги, яъни фонднинг қайтарилиши ўтган йилга 
нисбатан 0,2 сўмга кўпайган, бу корхона ишига ижобий таъсир қилган.