М. С.Қосимова, Ш. Ж. Эргашходжаева, А. Н. Самадов, И. Б. Шарипов. Кичик бизнес ва тадбиркорлик. Ўқув қўлланма. – Т.: 2010, – 256бет

 
 
6.8. Кичик бизнес ва тадбиркорлик фаолиятини ахборот 
билан таъминлашни ташкил этиш 
 
Бизнес фаолиятини етарли ва аниқ ахборотларсиз амалга ошириш мумкин 
эмас. Бу ахборотлар бизнес учун зарур бўлган маълумотлар, хабарлар 
мажмуасидан иборат бўлади. Ахборот ишлаб чиқарувчилар, товарни 
сотувчилар ва ҳаридорлар ўртасидаги алоқа шаклидир. 
Ишбилармонлар асосан турли хил ахборотлар статистик, молиявий, 
оператив, ташкилий ахборотлар, фармойиш тарзидаги ахборот, бухгалтерлик, 
маркетинг ахбороти, таъминот бўйича, ходим-лар бўйича, маълумотга оид 
ахборот ва бошқа ахборотлар билан ишлайдилар. 
Ахборотлар яна ички ва ташқи, дастурий ва меъѐрий ахборотларга 
бўлинади. 
Ички ахборот кичик корхона ѐки савдо ташкилоти ички материалларидан 
иборат бўлади ҳамда корхона фаолиятини, унинг техник иқтисодий 
кўрсаткичларини моддий ва меҳнат харажатлари ҳажмини, нақд пул 
ҳаракатини, дебиторлик ва кредиторлик қарзлари ҳақидаги маълумотларни 
ўзида акс эттиради. 
Ташқи ахборотлар маҳсулот ишлаб чиқарувчилар ва истеъ-молчиларни, 
ҳокимият идоралари, банклар, рақобатчилар ва бошқа ташкилотлар билан 
бўладиган алоқаларни ифодалайди. У товарларни сотиш ва ҳарид қилиш 
шартлари ҳақидаги ташқи муҳит хабарларидан иборат бўлади. 
Фойдаланиш вақти бўйича ахборотлар оператив, даврий ва узоқ муддатли, 
ўзгариш даражаси бўйича бирламчи ва иккиламчи ахборотга бўлинади. 
Тадбиркорликда иқтисодий ахборотлар етакчи рол ўйнайди, чунки улар 
товар ишлаб чиқариш, моддий бойликларни тақсимлаш, айирбошлаш ва 
истеъмол қилиш жараѐнидаги муносабатларни акс эттиради. 
Кичик корхоналар учун илмий-техник ахборотларнинг роли ҳам муҳим, 
улар ишлаб чиқаришни илмий-техник тараққиѐт асосида ривожланишни акс 

---

144 
эттиради. 
Доимийлик даражаси бўйича ахборотлар ахборотлар доимий, шартли-
доимий ва ўзгарувчан бўлади. Доимий ахборот ўз маъносини узоқ вақт 
давомида ўзгартирмайди (шаҳарлар, корхоналар, савдо ташкилотлари номлари, 
товарлар турлари ва бошқалар ҳақидаги ахборотлар). 
Шартли-доимий ахборотлар маълум вақт давомида ўз маъносини сақлаб 
туради. Унга маҳсулот тайѐрлаш учун техник шартлар, меъѐрлар, тариф 
миқдорлари, лавозим, иш ҳақи ва ҳоказолар киради. 
Ўзгарувчан ахборотлар ҳарид қилиш ва сотишнинг ўсишини акс эттиради. 
Улар қарор қабул қилиш учун доимо тезлик билан қайта ишлашни талаб 
қилади, акс ҳолда, уларни олишдан маъно қолмайди. 
Ҳар қандай ахборот ҳужжатларда акс эттирилади. 
Ҳужжат
– бу ахборот 
тарқатувчи воситадир. 
Нафақат ишбилармонлар, балки бу ҳужжатларни ўқувчи, улардан 
фойдаланувчи, уларни қайта ишловчи ва сақловчи одамларнинг меҳ-нат 
харажатлари 
ҳужжатнинг 
шаклларига 
боғлиқ. 
Бизнесда 
кераксиз 
ҳужжатларнинг бўлиши мумкин эмас. 
Ахборотлар оқими муваффақиятли бизнес учун керакли алоқа-ларни 
таъминлайди. Бундай алоқалар товар ишлаб чиқарувчилар ва уларнинг 
истеъмолчилари, маҳсулотларни сотувчилар ва ҳаридорлар, турли муассасалар 
ўртасида зарурдир. 
Ахборот алмашиш кичик бизнес фаолияти ва хусусий тадбиркорликнинг 
энг мураккаб муаммоларидан биридир. 
Самарали ишлаѐтган ишбилармонлар – бу алоқа ва ахборот воситаларидан 
ўз ўрнида унумли фойдаланаѐтган кишилардир. Улар алоқа ва ахборот 
жараѐнларининг моҳиятини тушунадилар, оғзаки ва ѐзма муомалани уддасидан 
чиқа оладилар.